Trong văn học và thơ ca, chúng ta thường nghe đến cụm từ “Một nắng hai sương”. Nhưng liệu bạn có hiểu rõ ý nghĩa của thành ngữ này và tại sao chúng ta lại sử dụng “một nắng” và “hai sương”? Hãy cùng tìm hiểu nhé!
1. “Một nắng hai sương” nghĩa là gì?
Cụm từ “một nắng hai sương” ám chỉ đến công việc khó khăn của những người làm nghề nông, phải làm việc vất vả dưới mưa dãi nắng suốt cả ngày. Tuy nhiên, khi giải nghĩa từng thành phần trong câu thành ngữ này, người ta có 2 quan điểm khác nhau.
Quan điểm 1:
Đây là cách miêu tả thời gian làm việc kéo dài từ sáng sớm khi trời còn sương mờ cho đến tối muộn khi trời đã sương phủ. Cụm từ “Một nắng” chỉ ánh nắng kéo dài suốt cả ngày (tức là cả ngày trời đều nắng). Trong khi đó, “hai sương” chỉ sương buổi tối và sương buổi sáng.
Tại sao lại sử dụng yếu tố thời gian (nắng và sương) trong câu thành ngữ này? Sương và nắng là những yếu tố tự nhiên quan trọng trong việc phơi lúa và đỗ đạc. Khi gặt lúa xong, người ta phải “phơi hai sương ba nắng”, tức là khi đã trải lúa ra để phơi, khi chiều tối đến người ta sẽ gói lại để phơi tiếp vào ngày mai. Để phơi ba nắng thì lúa phải để ngoài trời 2 đêm (2 đêm có sương).
Như vậy, sương và nắng trở thành biểu tượng cho sự vất vả, gian khổ của con người. Việc miêu tả về sự gắt gao của nắng và sự lạnh giá của sương kéo dài trong một ngày cũng tượng trưng cho sự nhẫn nại và bền chí của người làm nông.
Quan điểm 2:
Câu tục ngữ “Một nắng hai sương” sử dụng cấu trúc “một A hai B”. Trong đó, hai trạng thái A và B sẽ luân phiên lẫn nhau, cho phép chúng ta xem đây là một dạng thành ngữ được xây dựng theo quy tắc đối và điệp.
Trong văn học Việt Nam, chúng ta thường gặp những câu tục ngữ, thành ngữ sử dụng cấu trúc “một A hai B” như:
- Một vừa hai phải: Không vừa cũng không quá.
- Một sống hai chết: Nói lên sự quyết tâm, không sống thì thôi.
- Một ngày vãi chài hai ngày phơi lưới: Làm việc thất thường, nói lên tính kiên trì trong lao động.
Trong trường hợp của câu “Một nắng hai sương”, thứ tự thời gian được đề cập theo trình tự “một nắng” trước rồi đến “hai sương”, tạo cảm giác sự hiện diện và liên tục. Đặc biệt, từ chỉ số lượng một và hai có tác dụng nhấn mạnh mức độ và luân phiên. Vì vậy, “một nắng hai sương” ám chỉ việc “nếu không gặp nắng thì lại gặp sương”, hay “khi hết nắng thì lại đến sương”, miêu tả một cách chính xác về sự vất vả, gian khổ từ sáng sớm đến tối của người làm nông.
Theo cách hiểu này, câu thành ngữ “Một nắng hai sương” có thể được sử dụng linh hoạt với các biến thể khác như “hai sương một nắng”, “một sương hai nắng”. Tuy nhiên, chung quy vẫn nói đến sự gian khổ, vất vả của người nông dân. Thành ngữ như muốn nhắc nhở chúng ta nên biết ơn và trân trọng công sức của những người lao động đã cực khổ ngày đêm để tạo ra những sản phẩm, lương thực phục vụ cộng đồng.
2. Cách sử dụng thành ngữ một nắng hai sương
Bạn có thể sử dụng thành ngữ “Một nắng hai sương” trong câu như sau:
- Thương thay những người nông dân làm việc cả ngày dưới mưa nắng, một nắng hai sương, để tạo ra những hạt gạo cho chúng ta.
- Mẹ đã phải vất vả suốt cả ngày, một nắng hai sương, để chăm lo từng cái ăn cái mặc của chúng con.
3. Các tục ngữ, thành ngữ, ca dao đồng nghĩa với “Một nắng hai sương”
Câu thành ngữ “Một nắng hai sương” ám chỉ sự gian nan, sự chịu đựng của người làm nông. Trong kho tàng ca dao, tục ngữ của Việt Nam, chúng ta cũng thường gặp những câu có ý nghĩa tương tự như:
- Tảo tần một nắng hai sương, Nuôi con khôn lớn, trăm đường khó khăn.
- Cổ cày vai bừa.
- Chân lấm tay bùn.
- Đói đầu gối phải bò.
- Đầu tắt mặt tối.
- Trèo lên chót vót ngọn gòn Thấy em gò má trắng, mặt tròn anh muốn hun Thân em chân lấm tay bùn Mặt em khét nắng mà anh hun nỗi gì?
- Em tham nơi quần rộng áo dài Nên em phải vác hai vai hai cày Em về em lấy anh đây Hai vai hai cày anh lại vác cho.
- Vì tằm, em phải chạy dâu Vì chồng, em phải qua cầu đắng cay.
- Cước thoáng con no, cước to con đói.
- Tối trời ngời cá.
Như vậy, bây giờ bạn đã hiểu rõ khái niệm “một nắng hai sương” là gì rồi đấy. Thành ngữ này nhắc nhở chúng ta phải cảm thấy biết ơn và trân trọng hơn công lao của những người lao động. Hãy cố gắng tạo ra nhiều giá trị có ích hơn cho đời từ sự cống hiến của mình.
Nguồn ảnh: Internet