Tìm hiểu về tác phẩm
Xuất xứ
Bài “Xin lập khoa luật” được trích từ bản điều trần số 27: Tế cấp bát điều, bàn về sự cần thiết của luật pháp đối với xã hội nhằm mục đích thuyết phục triều đình cho mở khoa Luật.
Mục lục
Bố cục
- Phần 1: Nêu trách nhiệm, vị trí của luật pháp đối với xã hội.
- Phần 2: Mối quan hệ của luật pháp với Nho giáo.
- Phần 3: Mối quan hệ luật pháp với đạo đức.
Tìm hiểu chi tiết
Vai trò của luật pháp đối với xã hội
Luật bao gồm “kỉ cương, uy quyền, chính lệnh của quốc gia, trong đó tam cương ngũ thường cho đến việc hành chính của sáu bộ đều đầy đủ.” Điều này cho thấy luật pháp mang tính chất toàn diện, ảnh hưởng đến cả vấn đề đạo đức và trách nhiệm.
Tác giả nhấn mạnh vai trò của luật pháp trong việc trị dân của vua. Ông đề cập đến vấn đề dân chủ trong việc thi hành luật pháp. Trong chế độ phong kiến, vua là trên hết, nhưng tác giả đã thuyết phục vua tuân theo pháp luật để dân chúng thấy rõ đạo công bằng.
Nguyễn Trường Tộ cũng đề cao tầm quan trọng của việc thực hiện luật pháp bằng cách cho rằng các vị quan phải thực sự chấp hành luật pháp một cách công minh, công bằng để không bị ràng buộc.
Mối quan hệ giữa luật pháp với Nho gia
Tác giả chỉ ra rằng lí thuyết của sách Nho chỉ là lời nói trên giấy, không đủ khả năng thay đổi tâm tính và tự giác sửa mình của mọi người. Tác giả phê phán sách Nho nhằm khẳng định lại vai trò cần thiết của luật pháp đối với sự ổn định của xã hội. Nho gia giáo dục con người bằng đạo đức, nhưng nó nặng tính lí thuyết suông.
Tác giả còn kết hợp lời của Khổng Tử vào cuối mỗi phê phán sách Nho, từ đó thêm sức thuyết phục cho lập luận và đặc biệt là đối với những người bảo thủ. Luật có vai trò biến lí thuyết của sách Nho thành hiện thực.
Mối quan hệ giữa luật pháp với đạo đức
Tác giả sử dụng lập luận để bác bỏ quan điểm “luật lệ chỉ tốt cho việc cai trị chứ không có đạo đức tinh vi”. Ông khẳng định “trái luật là tội, giữ đúng luật là đức” để khẳng định sự cần thiết của việc dùng luật để trị dân.
Với tư duy tiến bộ và trách nhiệm cao, tác giả đã rõ ràng chỉ ra vai trò của luật pháp đối với sự ổn định của xã hội. Tư tưởng đó của ông vẫn còn giá trị ngày nay.
Giá trị nghệ thuật
Bài viết của Nguyễn Trường Tộ được lập luận chặt chẽ, dẫn chứng xác thực và sử dụng lời lẽ mềm dẻo, có sức thuyết phục.
Article originally published on Loigiaihay.com