Trong bộ Paṭisambhidāmaggapāḷi, người ta đã giải thích rõ rằng nghiệp vô hiệu quả (ahosikamma) là nghiệp đã được tạo ra nhưng không có cơ hội cho quả của nghiệp. Cụ thể, nghiệp đã tạo ra mà không có quả của nghiệp trong quá khứ, hiện tại hoặc tương lai.
Trong quá trình phát sinh tâm của con người, đi qua 7 tình trạng tâm linh (kāmajavanacitta) trong cảnh giới sắc, tác ý tâm sở (cetanācetasika) đồng sinh với 7 hành động tâm tạo nghiệp. 7 hành động tạo nghiệp này bao gồm 12 hành động bất thiện (ác tâm) và 8 hành động đại thiện.
Trong số 7 tình trạng tâm này, tình trạng chủ yếu là diṭṭhadhammavedanīyakamma, tức là nghiệp chỉ mang quả trong kiếp hiện tại (kiếp đầu tiên). Nếu một nghiệp không có cơ hội cho quả trong kiếp hiện tại, nó sẽ trở thành nghiệp vô hiệu quả, không còn cơ hội cho quả được nữa.
Tuy nhiên, cũng có những nghiệp tạo ra quả trong thời kỳ tái sinh tiếp theo (upapajjavedanīyakamma) và nghiệp tạo ra quả từ kiếp này đến kiếp khác (aparāpariyavedanīyakamma). Những nghiệp này không bao giờ trở thành vô hiệu quả cho đến khi người đạt đến bậc Thánh A-ra-hán và giải thoát khỏi luân hồi.
Bài viết liên quan:
Tóm lại, tác ý tâm sở trong 7 tình trạng tâm có 4 loại nghiệp cho quả theo thời gian:
- Diṭṭhadhammavedanīyakamma: nghiệp hiện kiếp có cơ hội cho quả.
- Upapajjavedanīyakamma: nghiệp hậu kiếp có cơ hội cho quả trong thời kỳ tái sinh và sau khi tái sinh.
- Aparāpariyavedanīyakamma: nghiệp kiếp kiếp có cơ hội cho quả từ kiếp này đến kiếp kia, cho đến khi đạt đến bậc Thánh A-ra-hán.
- Ahosikamma: nghiệp vô hiệu quả không còn cơ hội cho quả.
Điều này cũng có thể được giải thích dễ hiểu thông qua ví dụ các loại cây ăn quả. Loại cây ăn quả đầu tiên chỉ cho quả trong thời gian ngắn, rồi chết. Loại cây thứ hai cho quả sau một thời gian dài, rồi chết. Loại cây thứ ba cho quả trong thời gian dài và sống lâu.
Tương tự, các loại nghiệp này cũng tạo quả theo thời gian khác nhau. Nhưng chỉ có nghiệp tạo ra quả trong kiếp hiện tại mới trở thành nghiệp vô hiệu quả, không còn cơ hội cho quả được nữa.
Vậy làm sao để biết nghiệp nào tạo ra quả trong kiếp hiện tại và nghiệp nào không? Hãy tiếp tục theo dõi các bài viết tiếp theo để tìm hiểu thêm về chủ đề này.
