Hôm nay, ngày 14/6, khoảng 10.000 thí sinh của Hà Nội sẽ tham gia vào kỳ thi vào lớp 10 chuyên, bao gồm các môn Toán, Tin, Ngữ văn, Sinh học, Tiếng Nhật, Tiếng Pháp, Tiếng Đức và Tiếng Hàn (các môn thay thế). Thời gian dự kiến cho kỳ thi là 120 phút cho môn ngoại ngữ (từ 8h30 đến 10h30) và 150 phút cho các môn Toán, Tin, Ngữ văn, Sinh học (từ 8h30 đến 11h).
Dưới đây là đề thi chuyên môn Ngữ Văn cho lớp 10 tại Hà Nội năm học 2021 – 2022:
Đề văn thiết thực với cả cuộc sống và văn chương
Theo Tiến sĩ Trịnh Thu Tuyết – nguyên giáo viên Ngữ Văn trường THPT Chu Văn An (Hà Nội), đề thi tuyển sinh vào 10, môn Ngữ Văn (chuyên) của Sở Giáo dục & Đào tạo Hà Nội năm học 2021 – 2022 đã đưa ra những vấn đề đáng suy nghĩ trong khung cấu trúc quen thuộc của đề thi, bao gồm hai câu nghị luận xã hội (3,5 điểm) và nghị luận văn học (6,5 điểm). Đề thi này khá hữu ích và thiết thực trong cả cuộc sống và văn chương.
Đề bài đặt ra vấn đề “Yêu thương chính những điều không hoàn hảo” thông qua câu nghị luận xã hội. Từ tiêu đề cuốn sách cho đến câu lệnh bài nghị luận, toàn bộ đề thi giúp các thí sinh nhanh chóng xác định vấn đề cần bàn luận. “Yêu thương chính những điều không hoàn hảo” đã không còn là một vấn đề mới mẻ. Từ xa xưa, con người đã hiểu rằng “nhân vô thập toàn”, hiểu để chấp nhận, hiểu để bao dung, hiểu để khắc phục và hướng tới sự hoàn hảo, mặc dù hoàn hảo luôn chỉ là tương đối trong cuộc sống, con người và thiên nhiên.
Vấn đề này dù không mới, nhưng trong thời đại của thông tin, sự cạnh tranh và đánh giá khắt khe, việc thảo luận và hiểu biết về những điều không hoàn hảo trong thế giới này có thể giúp các em trở nên bình tâm, mạnh mẽ và nhân hậu hơn. Đề thi cũng mở ra khả năng khám phá những nghịch lý, những điều kỳ diệu trong tâm hồn con người khi chúng ta có thể yêu thương chính những khuyết điểm và vô hoàn hảo, mà không quá quan tâm đến những điều được cho là hoàn hảo và toàn vẹn.
Tuy nhiên, câu lệnh “Từ gợi dẫn trên kết hợp với hiểu biết xã hội, hãy viết một bài văn nghị luận bàn về những điều chưa hoàn hảo mà em yêu thương” cần được suy nghĩ thêm. Câu lệnh này có hai định hướng. Đầu tiên, nó định hướng đến đối tượng của nghị luận, không phải là người viết mà là người được nghị luận, cụ thể là “những điều chưa hoàn hảo mà em yêu thương”. Tuy nhiên, vấn đề hay, sâu sắc và kỳ diệu nằm không chỉ trong đối tượng mà chủ yếu là trong chính người viết.
Thứ hai, câu lệnh định hướng đến cảm xúc của học sinh khi chỉ cho phép một lựa chọn duy nhất là “yêu thương” những điều chưa hoàn hảo. Học sinh không được tự do lựa chọn thái độ hoặc cảm xúc trước “những điều chưa hoàn hảo” – bởi không nhất thiết chỉ có tình yêu, chấp nhận hoặc bao dung trước “những điều chưa hoàn hảo” của bản thân hay người khác.
Bài viết liên quan:
Bản chất của cuộc sống và con người là vận động hướng tới sự hoàn thiện, hoàn hảo. Mong muốn những cái đẹp tốt và nhân văn luôn tồn tại trong tâm hồn con người. Vì vậy, học sinh có thể đặt ra các vấn đề rộng hơn, xa hơn về khát vọng hoàn hảo nếu không bị giới hạn trong định hướng của đề bài.
Với câu lệnh “Hãy trình bày suy nghĩ của em về quan niệm trên”, có lẽ các em sẽ có thêm không gian để suy ngẫm.
Câu nghị luận văn học trong đề bài đưa ra quan niệm về một trong những tiêu chí sống còn của thi ca, đó là “cái mới”. Quan niệm “Trong nghệ thuật, không phải cái mới nào cũng hay, nhưng chắc chắn cái hay nào cũng mới” là chính xác khi khẳng định vai trò của sự sáng tạo mới trong nghệ thuật. Sự mới mẻ trong tác phẩm văn học luôn được đánh giá cao và được xem là mục tiêu của những người sáng tạo văn học. Đề thi cũng đưa ra các ví dụ và ý kiến về tầm quan trọng của sự sáng tạo trong văn chương.
Tuy vậy, câu hỏi “Hãy làm rõ những ‘cái mới’ góp phần tạo nên ‘cái hay’ của một số bài thơ Việt Nam được sáng tác sau năm 1975 trong chương trình Ngữ văn 9” tạo ra giới hạn cho sự hiểu và cảm nhận của học sinh khi xác định nguồn tư liệu để chứng minh quan niệm trong đề. Nếu học sinh không thấy những bài thơ đáng chú ý hay sáng tạo sau năm 1975 trong chương trình Ngữ văn 9, rất dễ hiểu rằng các em phải cố tỏ ra khen ngợi những bài thơ đó. Cần tạo điều kiện cho học sinh tự do suy ngẫm và cảm xúc, đặc biệt là đối với học sinh chuyên văn.
Đề thi này có tính phân loại cao, theo nhận định của cô Đỗ Khánh Phượng, giáo viên Ngữ văn tại Hệ thống giáo dục HOCMAI. Câu hỏi nghị luận xã hội đề ra vấn đề “điều chưa hoàn hảo mà em yêu thương” khá hấp dẫn. Trong cuộc sống, không ai hoàn hảo hoàn toàn từ ngoại hình đến tính cách. Sự không hoàn hảo tồn tại ở mọi lĩnh vực. Với đề bài này, học sinh có cơ hội thể hiện quan điểm của mình và có cái nhìn tích cực về những thứ không hoàn hảo đó, cũng như khám phá và trân trọng những điều đó.
Câu hỏi nghị luận văn học yêu cầu học sinh phân tích và làm rõ vai trò của sự sáng tạo mới trong các bài thơ được sáng tác sau năm 1975 trong chương trình Ngữ văn 9. Đây là một vấn đề quan trọng về giá trị và tính sáng tạo trong văn chương. Tuy nhiên, câu hỏi này cũng đòi hỏi học sinh có kiến thức sâu về tác phẩm và kỹ năng phân tích, giải thích để thực hiện đề bài tốt.
Với cấu trúc và hình thức quen thuộc, đề thi chuyên môn Ngữ Văn vẫn sát với khả năng của thí sinh và đánh giá toàn diện các kiến thức và kỹ năng của học sinh. Đề này có tính phân loại cao và khám phá được sự hứng thú của học sinh. Tuy nhiên, cần thêm đột phá, tính thời sự và cách tiếp cận mới để làm hài lòng học sinh.
