Ngay từ cái nhìn đầu tiên, bức tranh Mona Lisa vẫn luôn giữ được sự hấp dẫn và huyền bí. Đôi mắt của nàng nhìn xa xăm, như thể đang thẩm thấu vào một không gian vô tận, nhưng ai nhìn vào đều cảm nhận được ánh mắt của nàng xoáy sâu, phân tách con người thành từng tầng. Đôi môi của nàng dường như chưa bao giờ yên dịu và sẵn sàng đặt ra một câu hỏi. Mọi người đã gắn cho nụ cười mơ hồ đó là một nụ cười ma lực, làm lay động lòng người suốt hơn 500 năm.
Tôi đã có dịp ngắm nhìn bức tranh Mona Lisa, còn được gọi là La Joconde của danh họa tài ba Leonardo da Vinci, được vẽ vào năm 1503, tại bảo tàng Louvre, Paris, Pháp. Mỗi lần đối diện với nàng, tôi luôn tràn đầy cảm xúc.
Mona Lisa, hay còn được biết đến với tên gọi La Gioconda- La Joconde, là chân dung của nàng Lisa del Giocondo, là thành viên trong gia đình Gherardini. Nàng là vợ của một thương nhân giàu có ở Florence và Tuscany, Italia, tên là Francesco del Giocondo. Bức tranh được in từ sự đặt hàng của gia đình nhằm kỷ niệm ngày sinh của đứa con trai thứ hai.
Da Vinci đã bắt đầu vẽ Mona Lisa vào khoảng năm 1503, trong thời kỳ Phục hưng Italia. Tuy nhiên, ông đã để bức tranh bỏ hoang trong suốt bốn năm mà không hoàn thành. Sau đó, vào năm 1519, ông chỉ cần ba năm để hoàn thành tác phẩm này trước khi qua đời.
Bức chân dung này có kích thước 77x53cm theo chiều đứng, được vẽ bằng sơn dầu trên một tấm gỗ dương dày 1,3cm. Hiện nay, tác phẩm này thuộc quyền sở hữu của Chính phủ Pháp và đang được trưng bày tại bảo tàng Louvre, Paris, Pháp với tên gọi “Chân dung Lisa Gherardini, vợ của Francesco del Giocondo”.
Xã hội Vạn vật Trí tuệ Nhân tạo đã coi Mona Lisa là một thành tựu mỹ thuật vĩ đại cho đời sau. Tuy nhiên, chỉ sau ba thế kỷ, Mona Lisa mới bắt đầu trở nên nổi tiếng khi các nghệ sĩ thuộc trường phái “Ấn tượng” (Impressionism) bắt đầu ca ngợi tác phẩm và kết nối nó với sự bí ẩn của phụ nữ. Họ miêu tả nhân vật trong tranh như một biểu tượng của tính chất bí ẩn và vĩnh cửu của nữ giới – một người “tồi tệ hơn những hòn đá mà bà ngồi lên … đã chết nhiều lần và biết bí mật của nấm mồ” – như Walter Pater, một nhà phê bình nghệ thuật thế kỷ 19, đã viết về Leonardo da Vinci.
Từ đó, Mona Lisa của Leonardo da Vinci đã trở thành nguồn cảm hứng cho nhiều nhà phân tích, từ nghệ thuật đến khoa học, từ quang học đến tâm lý học. Một chủ đề đặc biệt về “Nụ cười Mona Lisa” đã được hình thành trong văn học, đại diện cho sự bí ẩn và sâu xa.
Đôi mắt của Mona Lisa khiến tôi đặt ra rất nhiều câu hỏi: Liệu bí ẩn của người phụ nữ này có phải là sự sáng tạo của chính đời sống của nàng hay là công lao của thiên tài Leonardo da Vinci? Người ta ngắm nhìn Mona Lisa để hiểu thêm về nghệ sĩ hay từ cuộc đời của nghệ sĩ để hiểu thêm về tác phẩm?
Trong suốt hơn 500 năm, Mona Lisa đã trải qua bao nhiêu biến cố và chứng kiến bao nhiêu người đến và đi. Họ đến một mình hay cùng đối tác? Họ đến trong tình trạng cô đơn hay hạnh phúc? Họ đến để khám phá hay chỉ đơn giản là thỏa mãn sự tò mò? Có thể có những người chỉ nhìn Mona Lisa trong vòng không quá 30 giây, chỉ vì bên cạnh họ có một người phụ nữ đẹp và bí ẩn hơn người phụ nữ trong bức tranh?
Liệu Mona Lisa có thể tiên đoán số phận của những người đi qua? Hay đối với nàng, cuộc sống trần tục này chỉ là một cõi tạm thời, và mỗi người có một định mệnh không thể tránh khỏi? Nàng có đại diện cho tình yêu hay lòng sân hận? Tại sao nàng lại ở trong bảo tàng này mà không ở quê hương của mình?
Liệu nàng có vui khi trở thành một hiện vật được ngưỡng mộ? Nàng có cảm thấy cô đơn hay hạnh phúc khi bị giam cầm bên trong những tấm kính? Nàng có hận khi có người điên cuồng từng tấn công và muốn phá hủy vẻ đẹp của mình? Liệu nàng có bao giờ muốn tồn tại trong cuộc sống này?
Và từ phía Mona Lisa, nàng nhìn đời để đặt câu hỏi: Bạn là ai, bạn từ đâu đến, bạn muốn gì trong cuộc sống này? Bạn có bao giờ muốn tồn tại dưới một cái tên khác, một hình hài khác, một quá khứ khác? Bạn đã trải qua bao nhiêu thử thách trong cuộc sống ngắn ngủi này? Bạn có hiểu biết về thế giới xung quanh? Liệu bạn có thể biết tương lai của mình hay của thế giới?
Và tôi muốn biết những người đối diện với bức tranh đã đặt ra những câu hỏi của Mona Lisa và có bị ám ảnh suốt đời không?
Có thể rằng ánh mắt của Mona Lisa, nụ cười tiềm ẩn, chứa đựng một kho tàng tri thức từ khắp nơi trên thế giới, từ quá khứ đến tương lai. Khi đối diện với nàng, mỗi người sẽ hiểu được những điều khác nhau dựa trên kiến thức của mình.
Hoặc có thể, Mona Lisa là hiện thân của “trí tuệ nhân tạo” mà Da Vinci đã truyền thông điệp bí ẩn qua bức tranh này hơn 500 năm trước. Chính vì thế, Mona Lisa trở nên bí ẩn và quyến rũ, khiến mọi người mê mẩn mà không ai có thể hiểu được bí mật của nụ cười ấy.
Chúng ta có thể tin vào điều đó, bởi khi còn sống, Leonardo da Vinci đã là một thiên tài ở nhiều lĩnh vực. Ông không chỉ là hoạ sỹ, điêu khắc gia mà còn là kiến trúc sư, kỹ sư công binh, giải phẫu học gia, nhà toán học, nhà hóa học, nhà vật lý học, triết gia, nhà thiên văn học, nhà thơ, nhà văn, nhạc sĩ, ca sĩ, nhà phát minh và sáng chế… Ông là một tài năng đa năng trong thời kỳ Phục hưng.
Cho đến ngày nay, các nhà khoa học vẫn tiếp tục nghiên cứu và giải mã các tác phẩm của ông, bởi có rất nhiều điều ông đã tiên đoán trước sự tồn tại của chúng, sau hơn 500 năm kể từ khi ông qua đời. Và có thể, Mona Lisa cùng với “nụ cười” bí ẩn là một kho tri thức nhân loại, mở ra những khám phá thú vị và truyền cảm hứng cho sáng tạo trong nhiều lĩnh vực từ khoa học đến nghệ thuật.
