Ân nghĩa, từ lâu đã trở thành một truyền thống đạo đức quan trọng, được truyền từ ngàn xưa đến nay. Với bất kỳ dân tộc nào, đất nước nào, ân nghĩa luôn được coi là điểm quan trọng. Chính vì vậy, tục ngữ có câu: “Ăn trái nhớ kẻ trồng cây”, “Uống nước nhớ nguồn”. Nhớ ơn và đền đáp công ơn là một quy luật đạo đức và cũng là mục tiêu cao cả của người theo đạo Phật.
Đức Phật đã trở thành một phần không thể thiếu trong cuộc sống tình cảm của mỗi gia đình người Việt, với tình thương bao la dành cho mọi người, cỏ cây và quê hương đất nước. Đức Phật đã trở thành một phần của chúng ta vì giáo lý của Ngài mang tính nhân bản cao. Ngài không dạy những điều xa xôi mà chỉ nhìn thẳng vào thực tại. Ngài dạy chúng ta về bốn ân quan trọng và cao quý, để tỉnh thức tâm hồn con người. Bốn ân ấy được coi là những nguyên tắc đạo đức quan trọng của con người, là nền tảng đạo đức căn bản.
Ân Cha Mẹ
Mỗi người trong chúng ta đều có một quê hương để yêu, để nhớ, một nơi chôn nhau cắt rốn. Tình yêu của cha mẹ dành cho con cái được ví như biển cả, là một tình cảm thiêng liêng và cao quý nhất: tình mẫu tử và tình phụ tử. Tình cảm ấy đã thấm sâu vào tâm khảm của mỗi người. Chính vì vậy, không ai trong cuộc sống này không mang ơn cha mẹ. Công ơn đó vô cùng to lớn và không thể đo lường được. Từ khi chúng ta còn là giọt máu trong bào thai tới khi được sanh ra, lớn lên và trưởng thành, chúng ta đều nhờ công ơn của cha mẹ. Cha mẹ đã trải qua bao nhiêu gian khó và đau khổ để nuôi dưỡng ta. Có thể nói rằng không có câu chữ nào trên thế gian có thể diễn đạt hết công ơn đó. Chúng ta không thể quên những buổi trưa hè nằm nghe tiếng hát ru của mẹ hiền. Sự sống của chúng ta là quà tặng từ cha mẹ. Vì vậy, chúng ta phải hiếu kính và trả ơn cha mẹ, tôn trọng và chăm sóc cho họ, đồng thời cung phụng cho cha mẹ các món ăn ngon và các dịp đặc biệt. Nhưng không chỉ vật chất, con người theo đạo Phật còn có trách nhiệm gieo trồng đức tin trong tâm hồn cha mẹ, chỉ dẫn họ trên con đường giải thoát, khuyến khích họ làm các việc thiện và tránh xa những việc ác. Chúng ta phải tạo điều kiện cho cha mẹ tu tập và sống an lạc trong hiện tại và tương lai.
Ân Sư Trưởng
Ân giáo dưỡng một đời nhờ vào sự hướng dẫn của thầy. Không ai trong chúng ta có thể tự mình không học mà hiểu biết. Vì vậy, ân thầy rất lớn. Có hai dạng thầy: thầy thế gian và thầy xuất thế gian. Thầy thế gian là những người giáo dục chúng ta từ khi còn nhỏ, dạy cho chúng ta kiến thức và đạo đức. Người đã dành thời gian và nỗ lực để làm việc này. Thầy xuất thế gian là những người đã truyền đạt cho chúng ta phương pháp tu hành chính xác và sâu sắc. Họ đã giúp chúng ta hiểu được chánh pháp và tiếp nhận sự hướng dẫn của mình. Cả hai dạng thầy này đều có công đối với chúng ta và chúng ta phải biết ơn và tôn trọng họ.
Ân Thí Chủ
Những vật chất mà chúng ta sử dụng hàng ngày không phải là do chúng ta tự tạo ra. Cơm, áo, dép, thuốc thang… tất cả đều là do những người làm việc gian khổ để mang đến cho chúng ta. Hằng ngày, bất kể giàu hay nghèo, những người này làm việc cực nhọc để có tiền mà chúng ta sử dụng. Vì lòng thành kính với ngôi Tam Bảo, họ kiếm tiền và dùng tiền đó để cúng dường cho Tam Bảo. Đây là một cách đền trả công ơn. Nếu chúng ta không hiểu và không đền trả ân nghĩa này, thì khó mà trả công ơn đó. Chúng ta không chỉ đền trả ân nghĩa bằng cách lo lắng cho gia đình và cung cấp những vật chất cần thiết, mà chúng ta còn có trách nhiệm giúp đỡ những người khó khăn và làm các việc thiện trong xã hội. Điều này làm thể hiện tinh thần đạo đức đền ơn đáp nghĩa theo tinh thần Phật giáo.
Ân Đất Nước
Quê hương đất nước luôn là nơi chúng ta chôn nhau cắt rốn. Tổ tiên đã công phá hiền nhất để chúng ta có ngày hôm nay. Các bậc tiền nhân đã đổ máu và nước mắt để bảo vệ đất nước. Chúng ta có cuộc sống an lành và hạnh phúc nhờ công ơn của những người đi trước. Chúng ta nên yêu thương và trân trọng quê hương đất nước. Chén cơm mà chúng ta ăn là nhờ công lao của người lao động, và mảnh đất mà chúng ta ở là nhờ công lao của bao người bảo vệ. Chúng ta phải biết ơn và trân trọng những người đã hy sinh và gìn giữ đất nước.
Đạo Phật không chỉ là đạo của cá nhân mà còn mang tính xã hội. Người theo đạo Phật không chỉ dùng khẩu giáo mà còn dùng cả thân giáo để khuyên bảo mọi người sống trong tình yêu thương, hướng tới sự khai sáng và làm lợi ích cho đời sống xã hội. Chúng ta không chỉ làm những việc tối ưu trong tu tập và hành thiện, mà còn tham gia các hoạt động từ thiện, góp phần xây dựng một đất nước tốt đẹp.
Vậy, bốn ân trọng ân là Bốn Ân Cha Mẹ, Ân Sư Trưởng, Ân Thí Chủ và Ân Đất Nước. Đối với những người tu Phật, đền trả ân nghĩa là trọng trách của chúng ta. Chúng ta cần trang bị kiến thức và thông qua trí tuệ để vượt qua nỗi đau và khổ đau. Tâm huyết của chúng ta trong tu tập và hành động phải dựa trên lòng biết ơn và tôn trọng. Chúng ta phải sống với lòng từ bi và hướng về chánh pháp của Như Lai. Chúng ta phải sống trong tư duy mở rộng và biết ơn công ơn của tổ tiên, hiếu kính cha mẹ và biết ơn những người đã gìn giữ đất nước.
