I – li – át là một bản anh hùng ca cổ của Hy Lạp do nhà thơ Homère viết, nói về cuộc chiến trong thành Tơ-roa. Sử thi này phản ánh cuộc sống xã hội Hy Lạp cổ đại, từ giai cấp thị tộc cho đến sự thành lập chế độ nô lệ. Nó cũng ca ngợi các anh hùng xuất sắc như Achille và Héc – to.
I – li – át không kể toàn bộ cuộc chiến Tơ – roa, mà chỉ tập trung vào 50 ngày trong năm thứ mười của cuộc chiến. Câu chuyện xoay quanh mâu thuẫn giữa Achille, một tướng Hy Lạp vĩ đại, và Agamemnon, vị thủ lĩnh của quân đội.
Trong một trận thắng lớn, quân Hy Lạp chia phần thưởng chiến công cho mọi người. Agamemnon lấy được nữ tù nhân Chryséis, trong khi Achille có nữ tù nhân Bryséis. Cha của Chryséis quyết định chuộc con gái mình, nhưng Agamemnon từ chối. Vì bị xúc phạm, cha của Chryséis nhờ thần Apollon trừng phạt quân Hy Lạp bằng cách gửi một đại dịch. Lúc này, quân Hy Lạp biết nguyên nhân của tai họa và buộc Agamemnon phải trả lại Chryséis. Tuy nhiên, Agamemnon tức giận và lợi dụng quyền lực của mình để cướp Bryséis của Achille.
Bài viết liên quan:
Achille tức giận và ra lệnh cho đồng hương của mình dừng chiến đấu và liên kết với các tộc người Hy Lạp khác. Chàng còn cầu cứu mẹ mình, nữ thần Thétis, để kêu gọi thần Zeus giúp quân Tơ – roa và trừng phạt quân Hy Lạp vì đã xúc phạm đến chàng. Cuộc chiến giữa hai bên nhưng vẫn tiếp tục. Nhờ sự can thiệp của các thần, cuộc chiến trở nên khốc liệt. Quân Tơ – roa bị dồn vào thành phố, chỉ có Héc – to can đảm đối đầu với Achille. Nhưng số phận đã định rằng Héc – to phải chết. Sau khi giết Héc – to, Achille vẫn không hài lòng và khám xác Héc – to trên xe ngựa quanh thành phố Tơ – roa. Vì hành động tàn bạo này, các vị thần trên thiên đình không bằng lòng và bất hòa bắt đầu nảy sinh. Thần Zeus ra lệnh cho Thétis nói với con trai dừng lại và sai nữ thần Irix đến báo tin mộng cho vua Priam, cha của Héc – to. Priam đã đến trại quân Achille để chuộc xác con trai mình. Kết thúc giai đoạn này là lễ hỏa táng Héc – to.
Đoạn trích Héc – to từ biệt Ăng – đrô – mác mô tả viễn cảnh Héc – to trở về nhà sau khi thăm con vợ và trước khi ra trận. Khi chàng về đến nhà, không thấy vợ và con đón như mọi khi. Thật ra, họ đã đi lên thành Tơ – roa để cầu nguyện. Héc – to đuổi theo để gặp vợ và con. Hai người vui mừng gặp lại nhau nhưng không thể nói lời nào. Ăng – đrô – mác khẩn cầu chồng đừng ra trận để tránh sự tan vỡ gia đình và không phải chịu đau khổ. Nhưng với lòng kiêu hãnh và dũng cảm, Héc – to quyết định ra trận để không để đến thảm khổ tràn đến thành Tơ – roa và những người mà chàng yêu. Hai vợ chồng tiễn nhau, chàng ôm con trai và cầu nguyện cho con được hạnh phúc trước khi phải rời xa trong niềm nuối tiếc của Ăng – đrô – mác.
