Nếu bạn nghĩ rằng cái đẹp phải cầu kỳ và gian truân, hãy suy nghĩ lại khi đọc những câu thơ chân chất, mộc mạc mà Nguyễn Duy đã viết trong bài thơ “Đò Lèn”.
Mục lục
Tình yêu và kỷ niệm với người bà
Trong tâm hồn của Nguyễn Duy, người bà là tất cả những gì êm ả, yêu thương nhất trong ký ức tuổi thơ. Quay trở về quê hương, những kỷ niệm tuổi thơ đan xen nhiều niềm vui và nỗi buồn trong cháu trai hiện tại. Tất cả được diễn tả bằng ngôn ngữ đơn giản, gợi cảm và đầy hình ảnh.
Sự chân thật trong ngôn từ
Ngay từ câu đầu tiên của đoạn thơ, vẻ đẹp được thể hiện qua cách trực tiếp mô tả tình trạng hiện thực: “Tôi đâu biết…”. “Đâu biết” mang nghĩa là hiện giờ mới biết, tức là lúc trẻ chưa nhận thức được. Người cháu không giấu diếm sự vô tâm của thời thơ ấu. “Tôi đâu biết” không chỉ là lời tự trách mà còn là lời tự hỏi tiếc nuối, đầy xót xa của người cháu. Tất cả những gì đã ẩn giấu trong tuổi thơ giờ đây đã được nhận thức rõ ràng. Đó chính là những hi sinh, đau khổ của người bà. Tác giả không cần phải nặng lời để miêu tả công việc vất vả của bà, mà chỉ cần ba từ “cơ cực thế” đã đủ để lưu giữ những nỗi mệt mỏi của bà.
Hình ảnh sống động
Hồi ức của người cháu đã tái hiện hình ảnh của bà với những hoạt động cụ thể: “mò cua xúc tép”, “gánh chè xanh”. Trước mắt chúng ta hiện lên rõ ràng một bà già, có khi chăm chỉ cua xúc tép ở đồng, có khi gập ghềnh gánh chè xanh trên đường phố. Những từ này không chỉ mô tả khó khăn và đau khổ, mà còn gợi lên những cảm xúc yêu thương sâu sắc trong lòng người cháu. Ngày càng xúc động, càng nhớ bà nhiều, càng thấm thía nỗi vất vả của bà. Nguyễn Duy đưa vào đoạn thơ nhiều địa danh để chia sẻ những bước chân lam lũ của bà: đồng Quan, Ba Trại, Quán Cháo, Đồng Giao. Từng từ chỉ địa danh được xếp liền kề nhau như kết nối hết bi thảm mà bà phải trải qua.
Những ngôn từ đặc biệt
Tác giả tạo ra những bất ngờ với ngôn từ. Đầu tiên là việc sắp xếp ba từ “thập thững những” liên tiếp nhau. Ba từ này tạo ra một cảm giác buồn bã, chồng chất thêm những khó khăn mà bà phải đối mặt. Tiếp theo là từ “thập thững”, mô tả việc đi không vững chãi, dò dẫm như một người già sợ rớt. Cảm xúc thấp thỏm, lo âu được tích hợp trong từ này. Cuối cùng là cách kết hợp từ “đêm hàn”. Từ Hán Việt “hàn” được kết hợp với từ thuần Việt “đêm”, mang nghĩa cả thời gian và không gian. Nguyễn Duy không viết “đêm lạnh”, “đêm rét” mà viết “đêm hàn”. Kết hợp từ này mang lại hiệu quả nghệ thuật bất ngờ. Trong cái lạnh của đêm tối, ta cảm nhận được sự buốt giá của sương đêm. Nỗi cực khổ của bà không được miêu tả chi tiết nhưng vẫn truyền tải trong tâm trạng của người đọc.
Vẻ đẹp ẩn chứa trong đơn giản
Cái đẹp thường nằm trong sự giản dị và chân thực. Tình yêu và kỷ niệm của Nguyễn Duy dành cho người bà được thể hiện bằng ngôn ngữ trong sáng, giản dị và đầy hình ảnh. Cả đoạn thơ không thừa từ nào, không sai lạc từ nào. Tình cảm chân thật, hồn nhiên đã trở thành nhịp điệu với tài năng nghệ thuật để nhà thơ viết nên bài thơ đầy xúc động.
