10 Điều Cần Lưu Ý Khi Sử Dụng Thuốc

Sai sót trong việc sử dụng thuốc có thể tránh được thông qua việc kiểm soát chặt chẽ của các chuyên gia dược, bác sĩ, điều dưỡng, nhân viên y tế, bệnh nhân và các cá nhân khác trong các tổ chức y tế cũng như các cơ quan quản lý và công nghiệp dược phẩm. Những sai sót này có thể gây ra sự thất bại trong quá trình điều trị và phản ứng có hại của thuốc, cũng như lãng phí tài nguyên.

Theo dự báo từ Viện Nghiên cứu Dược phẩm Mỹ, mỗi năm có từ 44.000 đến 98.000 người Mỹ chết vì sai sót liên quan đến thuốc và nhiều ca tử vong này do sử dụng sai thuốc hoặc liên quan đến các sự cố bất lợi của thuốc.

Đáng chú ý, tại Việt Nam, một báo cáo về ADR trong 2 tháng đầu năm 2014 đã phát hiện 152 trường hợp nghi ngờ có sai sót liên quan đến thuốc. Tỷ lệ sai sót trong việc sử dụng thuốc liên quan đến thực hiện y lệnh của điều dưỡng dao động từ 37,7% đến 68,6% liều/lượt thuốc.

Sai sót trong việc sử dụng thuốc có thể xảy ra ở bất kỳ bệnh viện nào, cho dù bạn là một điều dưỡng viên ở khoa lâm sàng hay người tiếp nhận bệnh ở phòng khám. Điều quan trọng là bạn hiểu và thực hiện đúng 10 điều lưu ý khi sử dụng thuốc. Kiến thức này luôn cần thiết cho bạn và gia đình. Việc sử dụng sai thuốc, sai liều… có thể gây hại và thậm chí gây tử vong cho bệnh nhân. Trước đây, chúng ta vẫn quen với quy định 5 điều đúng của Bộ Y Tế: Đúng người bệnh, đúng thuốc, đúng đường dùng, đúng thời gian, đúng liều.

Tuy nhiên, trong thực tế y tế hiện nay, cần có những biện pháp mới để ngăn ngừa sai sót khi sử dụng thuốc cho bệnh nhân, và một trong những cách đó là hiểu rõ 10 “đúng” khi sử dụng thuốc. Dưới đây là những điều cần lưu ý:

1. Đúng người bệnh

Trước khi kê đơn hoặc sử dụng thuốc cho bệnh nhân, hãy xác nhận lại thông tin của người bệnh, bao gồm tên, tuổi, ngày sinh, cân nặng, tiền sử dị ứng, chẩn đoán, kết quả xét nghiệm hiện tại và dấu hiệu sinh tồn. Hãy đảm bảo rằng chẩn đoán phù hợp với người bệnh và tình trạng bệnh của họ, và kiểm tra lại đơn thuốc sau khi đã kê đơn.

2. Đúng thuốc

Hãy kiểm tra và xác nhận chính xác tên thuốc và dạng thuốc (siro, viên nén, viên đặt, viên nhai, vv.). Đặc biệt, cần chú ý đến những thuốc có tên gần giống nhau và cách phát âm tương tự. Khi nhận thuốc, hãy kiểm tra tên thuốc, hàm lượng, đường dùng, hạn sử dụng, tính nguyên vẹn và chất lượng của thuốc. Không bao giờ sử dụng thuốc không có nhãn. Hãy tránh sử dụng thuốc đã được chuẩn bị cho bệnh nhân khác và không dùng thuốc không có nhãn hoặc thuốc có nhãn khác.

3. Đúng liều

Hãy kiểm tra phiếu sao thuốc và đơn thuốc của bác sĩ trong hồ sơ bệnh án trước khi sử dụng thuốc. Lưu ý rằng liều dùng thuốc khác nhau giữa người lớn và trẻ em. Nếu bạn không chắc chắn về bất kỳ thông tin nào (thuốc, hàm lượng, liều dùng,…), hãy tham khảo lại bác sĩ hoặc dược sĩ. Hãy tính toán liều thuốc một cách chính xác, hãy lấy thuốc trong một môi trường yên tĩnh, tập trung và không làm bất cứ việc gì khác. Hãy kiểm tra lại tính toán của bạn so với những người điều dưỡng khác. Nếu tính toán liều thuốc chính xác, hãy sử dụng dụng cụ đo lường chính xác từng ml hoặc giọt. Đối với số lượng thuốc rất nhỏ, bạn có thể cho trực tiếp vào miệng người bệnh hoặc pha với một chút nước trước khi cho người bệnh uống để tránh thuốc dính vào cốc.

4. Đúng đường dùng

Hãy kiểm tra chỉ định về đường dùng thuốc, bao gồm uống, tiêm bắp, tiêm dưới da, tiêm tĩnh mạch, tiêm trong da, đặt thuốc, xông, vv. thông qua từ điển thuốc, hướng dẫn sử dụng thuốc và thông tin trên hủy bỏ thuốc.

5. Đúng thời gian và tốc độ

Hãy thực hiện thuốc cho bệnh nhân đúng thời gian và lưu ý số lần dùng thuốc trong 24 giờ, khoảng cách giữa các lần dùng thuốc, thời điểm dùng thuốc và thời gian đào thải của thuốc. Hãy chú ý đến tốc độ khi tiêm hoặc truyền thuốc cho bệnh nhân. Ban đầu, hãy hỏi vì sao một số thuốc được yêu cầu dùng vào một số giờ nhất định trong ngày. Hãy kiểm tra lại trình tự các thuốc được dùng cho bệnh nhân trước khi thực hiện, điều này đặc biệt quan trọng đối với những toa thuốc hóa trị.

6. Ghi chép đúng

Không được ghi chép vào hồ sơ trước khi dùng thuốc cho bệnh nhân. Khi ghi chú, hãy đảm bảo ghi đúng tên thuốc, hàm lượng, liều dùng, đường dùng, ngày – giờ và chữ ký của người thực hiện, vị trí tiêm (nếu cần theo dõi tác dụng phụ tại chỗ hoặc vị trí tiêm). Hãy chắc chắn ghi chép đúng thời gian dùng thuốc cho bệnh nhân và ghi lại bất kỳ diễn biến nào xuất hiện trong quá trình sử dụng thuốc, đặc biệt là những phản ứng dị ứng.

7. Đúng tiền sử bệnh và đánh giá

Bạn cần biết chính xác về tiền sử dị ứng thuốc và tương tác thuốc của bệnh nhân khi sử dụng thuốc. Hãy quan sát trực tiếp bệnh nhân khi sử dụng thuốc để phát hiện sớm bất thường.

8. Đúng tương tác thuốc – thuốc và lượng giá

Hãy sử dụng bản sao về tiền sử sử dụng thuốc của bệnh nhân. Kiểm tra tương tác giữa thuốc được dùng và thuốc đã và đang được sử dụng bởi bệnh nhân hoặc chế độ ăn uống của họ, để tránh tương tác xấu với thuốc đã được kê đơn. Hãy kiểm tra hạn sử dụng của thuốc trước khi sử dụng. Đánh giá hiệu quả của thuốc trên cơ thể bằng cách hỏi, khám, theo dõi kết quả xét nghiệm và so sánh tình trạng lâm sàng của bệnh nhân trước và sau khi sử dụng thuốc, và xác định thuốc phù hợp và an toàn cho bệnh nhân. Nếu thuốc không phù hợp và không an toàn cho bệnh nhân, cần thông báo ngay cho bác sĩ và ghi chép trong hồ sơ bệnh án, cũng như ghi nhận phản ứng của bệnh nhân với thuốc và việc ngừng sử dụng thuốc đã được kê đơn.

9. Thăm dò ý kiến và từ chối sử dụng thuốc

Cần thông báo cho các bên chịu trách nhiệm pháp lý (bệnh nhân, thân nhân, người giám hộ…) có quyền từ chối bất kỳ loại thuốc nào sau khi giải thích chi tiết về tác động của thuốc lên cơ thể. Hãy thông báo cho họ về hậu quả của việc từ chối sử dụng thuốc và xác nhận rằng họ đã hiểu tất cả những hậu quả nếu không sử dụng thuốc. Hãy báo cáo cho bác sĩ nếu bệnh nhân từ chối sử dụng thuốc và ngừng sử dụng thuốc nếu bác sĩ quyết định thuốc đó không cần thiết. Hãy ghi chép cụ thể về bác sĩ đã kê đơn thuốc và từ chối sử dụng thuốc, cũng như có giấy xác nhận từ các bên chịu trách nhiệm.

10. Cung cấp đúng thông tin và giáo dục đúng kiến thức cho người bệnh

Hãy cung cấp cho bệnh nhân thông tin về các loại thuốc đang sử dụng, lợi ích và tác dụng không mong muốn. Yêu cầu bệnh nhân thông báo nếu có bất kỳ dấu hiệu dị ứng với thuốc. Hướng dẫn bệnh nhân về chế độ ăn uống và nghỉ ngơi phù hợp với tình trạng bệnh.

Khi xảy ra bất kỳ sai sót nào, hãy thu thập thông tin và báo cáo đầy đủ về vấn đề, nơi xảy ra, lý do và cách giải quyết. Hãy giữ lại tất cả bằng chứng liên quan đến sự việc để tìm nguyên nhân và cách phòng ngừa. Thông tin về nguyên nhân và cách giải quyết sai sót nên được chia sẻ rộng rãi. Sai sót thường là hệ thống, vì vậy không nên áp dụng biện pháp kỷ luật mà nên khuyến khích báo cáo để có biện pháp phòng ngừa.

Được tham khảo từ Tài liệu đào tạo về an toàn người bệnh – Bộ Y Tế và QPSolutions