Thơ ca là ngôn ngữ của tâm hồn, là giọng nói của những tình cảm chân thành của con người. Nó thuộc về thể loại tưởng tượng, thơ ca là cách nhà thơ thể hiện một cách chân thành thế giới tâm linh bên trong mình, những cảm xúc mãnh liệt của người nghệ sỹ trước cuộc sống. Có ý kiến cho rằng:
Thơ là tiếng lòng
Trong những tác phẩm của Bác, tiếng lòng được thể hiện rất rõ qua hai bài thơ “Cảnh khuya” và “Rằm tháng giêng”. “Tiếng lòng” là những suy nghĩ, tình cảm, cảm xúc của tác giả được truyền đạt qua tác phẩm của mình. Trong hai bài thơ này, tâm hồn của nhà thơ và nhà lãnh đạo Hồ Chí Minh là tình yêu với thiên nhiên, lòng yêu nước sâu sắc và phong cách ung dung, lạc quan của Bác.
Cả hai bài thơ đều được Bác sáng tác vào giai đoạn đầu kháng chiến chống Pháp. Bài thơ “Cảnh khuya” được viết ở chiến khu Việt Bắc, trong một đêm trăng đẹp. Bác ngắm cảnh và viết những câu thơ tuyệt đẹp. Bài thơ miêu tả vẻ đẹp của thiên nhiên, núi rừng và đồng thời gửi gắm trong đó tâm sự của người lãnh đạo, lo lắng về tương lai và vận mệnh của đất nước. “Rằm tháng giêng” là bài thơ ra đời trong một đêm trăng rằm. Bác và các cán bộ đã có buổi họp quan trọng, buổi họp kết thúc khi đã khuya. Bác và các cán bộ trở về bằng thuyền. Lấy cảm hứng từ đêm trăng rằm, Bác viết bài thơ để ghi lại khoảnh khắc tuyệt đẹp từ thiên nhiên.
“Tiếng lòng” trong hai bài thơ này trước hết được thể hiện qua tình yêu thiên nhiên chân thành của Bác. Trong bài thơ “Cảnh khuya”, thiên nhiên hiện lên sống động, bình dị và mơ hồ như thần thoại.
“Tiếng suối trong như tiếng hát xa
Trăng lồng cổ thụ bóng lồng hoa”
Tiếng suối chảy róc rách, vọng về mơ hồ khiến nhà thơ cảm thấy như có tiếng hát êm ái, trong trẻo, tiếng hát xa xa vang lên làm cho đêm rừng chiến khu trở nên gần gũi, thân thương với con người. Phép so sánh ấn tượng: tiếng suối là âm thanh của thiên nhiên, lạnh lẽo, mơ hồ, hiện giờ được so sánh với “tiếng hát” của con người, nhờ đó trở nên gần gũi và ấm áp. Bài thơ vẽ lên một hình ảnh ấm cúng, đẹp đẽ: ánh sáng của trăng trải khắp cây cổ thụ, bóng cây rơi xuống che lấp hoa, làm nổi bật vẻ đẹp của cả hai. Điệp từ “lồng” được nhắc đi nhắc lại hai lần, tạo nên âm điệu ngọt ngào cho câu thơ. Trong bài thơ “Rằm tháng giêng”, thiên nhiên hiện lên với vẻ đẹp lãng mạn, tràn đầy ánh sáng vàng của trăng giữa dòng sông bao la trong đêm nguyên tiêu.
Kim dạ nguyên tiêu nguyệt chính viên,
Xuân giang, xuân thuỷ tiếp xuân thiên;
Bầu trời, vầng trăng và dòng sông không giới hạn. Điệp từ “xuân” được nhắc đi nhắc lại ba lần mang lại cảm giác bay bổng, tạo ra một không gian rộng lớn, yên tĩnh và bình yên. Thuỷ, nguyệt và thiên thể hiện sự sáng tạo tài hoa của Bác để làm nổi bật sự tươi sáng, tràn đầy sức sống của cảnh “nguyên tiêu”. Để tạo điểm nhấn cho bức tranh này, nguyệt được nhắc đi nhắc lại hai lần. Điều này tạo nên một âm hưởng ngọt ngào cho câu thơ. Bên cạnh đó, “tiếng lòng” cũng được thể hiện qua tình yêu sâu sắc của Bác với đất nước.
“Cảnh khuya như vẽ người chưa ngủ
Chưa ngủ vì lo nỗi nước nhà”
Trong bức tranh đêm rừng chiến khu, xuất hiện hình ảnh con người “chưa ngủ”. Người “chưa ngủ” không chỉ vì những vẻ đẹp tinh tế của thiên nhiên, mà còn vì lo “nỗi nước nhà”, lo cho cuộc chiến giành độc lập của dân tộc Việt Nam.
Yên ba thâm xứ đàm quân sự,
Dạ bán quy lai nguyệt mãn thuyền.
Hình ảnh của Bác, người chiến sĩ, tỏa sáng như truyền thuyết trong cuộc trò chuyện quan trọng về cuộc sống còn sót lại của đất nước. Người vừa say đắm tận hưởng vẻ đẹp tròn đầy của vầng trăng, vừa nói về “việc quân”. Con thuyền chở theo những bí mật quân sự, chở vị lãnh tụ lo lắng cho dân chúng, lo lắng cho vận mệnh của đất nước.
Phong cách ung dung, lạc quan cũng thể hiện “tiếng lòng” của Bác. Hai bài thơ này được Bác viết trong những năm đầu kháng chiến, thời điểm khó khăn và gian khổ, nhưng nó vẫn thể hiện tâm hồn và phong cách của Bác Hồ. Những rung động tinh tế và dồi dào của một tâm hồn nghệ sĩ trước vẻ đẹp của thiên nhiên đất nước đã tạo ra những bức tranh tuyệt đẹp về cảnh trăng ở chiến khu Việt Bắc. Người lo lắng cho đất nước nhưng trong tâm hồn, Bác vẫn dành cho thiên nhiên những tình cảm đặc biệt, vẫn làm việc một cách ung dung, hòa hợp với ánh trăng lãng mạn của núi rừng.
Tóm lại, đó là sự kết hợp giữa con người thi sĩ và con người chiến sĩ, giữa sức mạnh và tình cảm chân thành, giữa yêu nước và yêu thiên nhiên.
Hai bài thơ “Cảnh khuya” và “Rằm tháng giêng” là những tác phẩm ngắn nhưng độc đáo, để lại trong tâm hồn của độc giả nhiều cảm xúc tinh khôi. Việc đọc thơ của Bác cũng là để trái tim chúng ta được làm đầy yêu thiên nhiên, yêu quê hương đất nước.
