Tam tự tánh và tịnh hóa tam tự tánh. Thân, khẩu, ý: ba yếu tố này tạo thành một hệ thống phức tạp và có mối quan hệ mật thiết với nhau. Trên hành trình tu tập và trọn vẹn tâm linh, chúng ta cần hiểu rõ về sự tương quan giữa chúng. Chính từ đó chúng ta có thể nhận ra tác hại và lợi ích của chúng đối với cuộc sống của chúng ta.
Mục lục
Thân: Cơ Thể và Hành Động
Thân là bộ phận chúng ta và là nơi chúng ta thực hiện các hành động trong cuộc sống. Thân được thành lập từ tứ đại – đất, nước, gió, lửa, tạo nên một thế giới nhỏ bé nhưng đủ để chúng ta di chuyển và tương tác với môi trường xung quanh. Tuy nhiên, thân mình chưa đủ để xác định hướng thiện hay hướng ác mà chúng ta đang tạo ra. Điều này phụ thuộc vào quá trình giao tiếp của chúng ta với thế giới bên ngoài.
Khẩu: Quyền Năng Của Ngôn Ngữ
Khẩu là một phần không thể thiếu trong việc liên quan đến đạo đức, được thể hiện qua ngôn ngữ. Nó là công cụ giúp chúng ta tạo lợi ích cho bản thân và giúp người khác. Khẩu có nhiệm vụ truyền đạt, giải thích và gắn kết con người với nhau thông qua ngôn ngữ. Khẩu là phạm vi hoạt động của mọi hình thức của ngôn ngữ, giúp mọi người cảm nhận và hiểu được nhau.
Ý: Ý Thức và Tư Duy
Ý là một trong sáu căn và mô tả khía cạnh ý thức trong tư duy của con người. Ý giúp chúng ta suy nghĩ, tính toán, và tạo ra hành động thiện hay ác. Ý cũng có khả năng chấp nhận và phân biệt mọi sự vật xung quanh. Nhiệm vụ của ý là điều khiển, xúi giục và phân biệt dẫn đầu. Phạm vi hoạt động của ý là khắp thế giới.
Khẩu mà thiếu ý thì ngôn ngữ vô nghĩa, thân và khẩu là điều kiện cho ý tạo thiện, bất thiện.
Tương Quan Giữa Thân, Khẩu, Ý
Mặc dù thân, khẩu và ý là ba lãnh địa riêng biệt, nhưng chúng có mối quan hệ mật thiết với nhau. Thân là hành động, nhưng nếu không có ý tác động vào thân, hành động sẽ không mang lại kết quả. Khẩu mà thiếu ý thì ngôn ngữ trở nên vô nghĩa. Thân và khẩu là điều kiện để ý tạo ra hành động thiện hay ác.
Khi Đức Phật chưa xuất hiện, Ấn Độ đã có trên 90 giáo phái khác nhau. Hầu hết các giáo phái đều tìm hiểu kỹ về phần nghiệp và xác định rằng thân là nguồn gốc tạo nghiệp tối trọng. Vì vậy, chúng cho rằng thân phải chịu hình phạt để thanh tịnh tâm, tức là thanh tịnh nghiệp. Tuy nhiên, Đức Phật lại nhấn mạnh rằng “Chỉ có ý mới là nguồn gốc của ác nghiệp, để tiến triển và tác động lên cả thân và khẩu.” Chính vì ý chịu trách nhiệm và điều khiển cả thân lẫn khẩu, nếu chỉ có tai mà không có ý tác động, tai vẫn không thể phân biệt được âm thanh là gì. Chỉ khi ý tác động, tai mới có khả năng phân biệt.
Tác hại của thân và khẩu thì ý là nơi chi phối.
Tu Hành Để Tránh Khẩu Nghiệp
Theo một đoạn kinh, có một người Nigantha, bị ốm đau và chỉ uống nước nóng thay vì nước lạnh. Người ta đặt câu hỏi liệu người này sẽ tái sinh ở đâu theo quan niệm của Nigantha Nataputta. Đáp lại, Đức Phật nói rằng người đó sẽ tái sinh ở nơi có nguồn gốc từ ý. Nếu ý của chúng ta chấp nhận nước lạnh khi không có nước nóng, chúng ta sẽ không phải chịu những hệ luỵ xấu, mệnh chung trong sự vui vẻ, hân hoan. Như vậy, tác hại của thân và khẩu, cũng như lợi ích của chúng, đều do ý điều khiển.
Để tránh khẩu nghiệp, chúng ta cần để ý giữ cho chính mình và người khác. Ý mới là nguồn gốc của tâm linh và mọi hành động thiện hay ác đều phụ thuộc vào ý. Nếu ý không hướng dẫn và điều khiển hành động của thân và khẩu, chúng ta sẽ không đạt được sự thanh tịnh và khổ đau sẽ vẫn hiện hữu trong cuộc sống của chúng ta.
Xem thêm video Tam tự tánh trong Phật giáo: Tại đây
