Bạn có biết rằng chim tu hú được mệnh danh là loài chim “tàn độc”, “vô trách nhiệm” và “lưu manh” nhất hiện nay không? Nếu bạn nghĩ đến một loài chim hiền lành, xinh xắn khi nghe tới tên chim tu hú, thì thực tế hoàn toàn ngược lại. Vậy tại sao chim tu hú lại được coi là “tàn độc nhất”? Hãy cùng tìm hiểu trong bài viết dưới đây.
Mục lục
Đặc điểm của chim tu hú
Chim tu hú, có tên khoa học là Endynamis scolopacea, còn được gọi là chim cu cu châu Á. Đây là một loài chim cu cu lớn, đuôi dài khoảng 45cm. Chim trống có lông đen hoàn toàn với ánh xanh thẫm, trong khi chim mái có lông đốm đen nhạt, trắng và lưng màu nâu đen nhạt ánh xanh lục. Đầu chim mái nhạt hơn và hung hăng hơn chim trống. Lông đuôi và lông cánh của chim có vằn dọc không đều, mặt bụng trắng và có vằn đen.
Chim tu hú non có lông đen toàn thân. Sau khi thay lông lần đầu tiên, bộ lông của chúng sẽ chuyển sang màu giống loài chim mái. Chim trống non có bộ lông đỏ và sau khi thay lông, chúng sẽ có bộ lông trưởng thành với mỏ xanh xám, góc mỏ đen, mắt đỏ, chân xám chì.
Chim tu hú thường hót trong mùa sinh sản (tháng ba và tháng tám ở Nam Á) với những giọng hót khác nhau. Chim mái kêu “kik – kik – kik”, trong khi chim trống kêu “koo-ooo”. Chim tu hú còn có nhiều giọng hót khác nhau trong quần thể loài chim này. Nhờ tiếng kêu của chúng, ta có thể biết mùa hè và mùa vải đã tới.
Nơi sinh sống của chim tu hú
Chim tu hú sống ở những khu rừng thưa nhiều ánh sáng, chủ yếu phân bố ở Việt Nam, Lào, Thái Lan, Campuchia, Mã Lai và phía đông Nam Trung Quốc. Ở Việt Nam, chim tu hú chủ yếu phân bổ ở các khu vực đồng bằng và trung du. Trên miền Bắc, chim tu hú hiếm khi xuất hiện vào mùa Đông, vì chúng thường bay về phía Nam để tránh rét.
Chim tu hú là loài chim ăn tạp, chúng ăn tất cả các loại sâu bướm, côn trùng, trứng và động vật có xương sống nhỏ, cũng như trái cây. Tuy nhiên, chim tu hú mẹ không có khả năng nuôi con, vì chúng thích ăn sâu, thậm chí cả sâu độc và nọc độc. Cơ thể chim tu hú đã trưởng thành có khả năng miễn nhiễm với nọc độc, nhưng chim tu hú con thì chưa có hệ thống miễn nhiễm đó. Do đó, nếu chim con ăn phải sâu có độc tố, chúng có thể chết. Để duy trì nòi giống và tránh nguy hiểm cho chim tu hú con, chim tu hú mẹ cần nhờ các loài chim khác để nuôi con. Hiện tượng này được gọi là “chiến thuật gửi trứng tu hú”.
Chiến thuật gửi trứng tu hú
Trong thế giới tự nhiên, hầu hết các loài đều sinh ra, nuôi dưỡng và dạy dỗ bởi cha mẹ của mình. Tuy nhiên, đời sống của chim tu hú lại không tuân theo quy luật đó. Thay vì tự xây tổ, đẻ trứng, ấp và chăm sóc con như các loài chim khác, chim tu hú thường tìm tổ chim chích và gửi trứng của mình vào đó.
Sau một hoặc hai ngày, chim đực của chim chích sẽ đẻ trứng đầu tiên vào tổ. Khi đó, chim tu hú sẽ tìm cách đẻ trứng của mình vào tổ đó. Quả trứng của chim tu hú có kích thước gần bằng với quả trứng của chim chích và có hoa văn giống nhau, khiến chim chích không nhận ra rằng đó là trứng của loài khác. Chim chích vô tư ấp nở như thể đó là trứng của mình.
Chim tu hú mái còn biết tính toán thời gian trứng nở. Chim tu hú con sẽ nở trước hoặc ít nhất là đồng thời với chim chích con. Thông thường, trứng của chim tu hú sẽ nở trước khoảng 3 ngày so với trứng của chim chích. Chim tu hú mẹ sau đó sẽ bỏ đi quả trứng đó và tẩm bổ cho mình bằng một quả trứng chim chích non mới nở, chỉ mới được một hai ngày tuổi.
“Ác” từ trong trứng nước
Tuy nhiên, câu chuyện không dừng lại ở đó. Ngay từ khi chim tu hú con mới nở, chúng đã thể hiện bản chất độc ác của giống nòi của mình. Chim tu hú con mang trong mình gen di truyền về “chiến lược” và sự tinh quái. Chúng sử dụng sức mạnh của cơ bắp, đôi cánh và lưng để đẩy chim chích con mới nở hoặc những quả trứng còn lại chưa kịp nở ra khỏi tổ. Qua điều này, chim tu hú con áp đảo và chiếm lấy nguồn thức ăn của cặp chim chích cha mẹ nuôi con.
Tuy nhiên, khi chim chích trở về tổ, chim tu hú con lại giả thành một đứa con ngoan ngoãn, đang đói bụng mong ngóng bố mẹ trở về. Vợ chồng chim chích, dù bị lừa gạt, vẫn tin tưởng rằng đó là con của mình. Hàng ngày, họ kiên nhẫn tìm kiếm thức ăn để nuôi những đứa con tội nghiệp đó, cho đến khi chúng lớn lên và bay đi mà không một lời cảm ơn.
Chim tu hú con mái nếu đã lớn lên, sẽ tiếp tục đi gửi trứng vào các tổ chim chích khác, tuân thủ bản năng của loài chim hiếm có này.
Hiện tượng gửi trứng của chim tu hú vào tổ chim khác là một hiện tượng khá kỳ quái, gian ác và nham hiểm. Chẳng ai dạy cho chúng, nhưng chúng tự biết cách sử dụng “máng” khéo để đánh lạc hướng chim chích và dụ chim mẹ ra khỏi tổ để đẻ trứng của mình. Chim trống có nhiệm vụ thực hiện việc này.
Như vậy, chim tu hú là một loài chim có thói quen sinh hoạt khác biệt so với các loài chim khác. Đây thật sự là một mảnh ghép đặc biệt trong bức tranh đa dạng và đầy kỳ thú về cuộc sống và đấu tranh sinh tồn trong thế giới tự nhiên.
