Sự khác nhau giữa khí hậu và thời tiết

Khi ta nói về mưa, nắng, gió,… có lúc ta dùng từ thời tiết, nhưng cũng có lúc ta dùng từ khí hậu. Vậy khí hậu và thời tiết có giống nhau không?

Khí hậu là gì?

Khí hậu bao gồm các yếu tố như nhiệt độ, lượng mưa, độ ẩm, áp suất không khí, và các hiện tượng khí tượng khác xảy ra trong một vùng miền trong một thời gian dài.

Trên Trái Đất, chúng ta có 5 vòng đai nhiệt tương ứng với 5 đới khí hậu: đới nóng (khí hậu nhiệt đới), đới ôn hòa (khí hậu ôn đới), và đới lạnh (khí hậu hàn đới).

Thời tiết và khí hậu đều diễn ra trong một vùng nhất định.

Về đới nóng

• Giới hạn: Từ chí tuyến Bắc đến chí tuyến Nam.
• Đặc điểm:
  • Quanh năm có góc chiếu sáng lúc giữa trưa tương đối lớn và thời gian chiếu sáng trong năm chênh lệch ít.
  • Lượng nhiệt hấp thụ được tương đối nhiều nên quanh năm nóng.
  • Gió thường xuyên là gió Tín phong.
  • Lượng mưa trung bình năm từ 1000 mm đến trên 2000 mm.

Về đới ôn hòa

• Giới hạn: Từ chí tuyến Bắc đến vòng cực Bắc và từ chí tuyến Nam đến vòng cực Nam.
• Đặc điểm:
  • Lượng nhiệt nhận được trung bình, mùa thể hiện rõ trong năm.
  • Gió thường xuyên là gió Tây ôn đới.
  • Lượng mưa trung bình năm từ 500 mm đến trên 1000 mm.

Về đới lạnh

• Giới hạn: Từ hai vòng cực Bắc và Nam đến hai cực Bắc và Nam.
• Đặc điểm:
  • Khí hậu giá lạnh, có băng tuyết hầu như quanh năm.
  • Gió thường xuyên là gió Đông cực.
  • Lượng mưa trung bình năm thường dưới 500 mm.

Biến đổi khí hậu là sự thay đổi của hệ thống khí hậu gồm khí quyển, thuỷ quyển, sinh quyển, và thạch quyển hiện tại và trong tương lai do các nguyên nhân tự nhiên và nhân tạo trong một giai đoạn nhất định từ tính bằng thập kỷ hay hàng triệu năm.

Sự biến đổi có thể là thay đổi thời tiết bình quân hoặc thay đổi sự phân bố các sự kiện thời tiết quanh một mức trung bình. Sự biến đổi khí hậu có thể giới hạn trong một vùng nhất định hoặc xuất hiện trên toàn Địa Cầu.

Trong các năm gần đây, đặc biệt trong ngữ cảnh chính sách môi trường, biến đổi khí hậu thường đề cập tới hiện tượng nóng lên toàn cầu. Nguyên nhân chính làm biến đổi khí hậu trên Trái Đất là do sự gia tăng các hoạt động tạo ra các chất thải khí nhà kính, khai thác quá mức các bể hấp thụ và chứa các chất thải khí nhà kính như sinh khối, rừng, các hệ sinh thái biển, ven bờ và đất liền khác.

Thời tiết là gì?

Thời tiết là tập hợp các trạng thái của các yếu tố khí tượng xảy ra trong khí quyển tại một thời điểm, một khoảng thời gian nhất định. Ví dụ: nắng – mưa, nóng – lạnh, ẩm thấp – khô. Các hiện tượng của thời tiết hầu hết diễn ra trong tầng đối lưu.

Thời tiết bị chi phối bởi áp suất không khí từ nơi này sang nơi khác. Các yếu tố thời tiết bao gồm nhiệt độ, không khí, áp suất không khí, lượng mưa, và hướng gió. Các hiện tượng thời tiết gồm nắng, mưa, lốc xoáy, sấm sét, sương mù,…

So sánh khí hậu và thời tiết

Giống nhau

Thời tiết và khí hậu đều diễn ra trong một vùng nhất định và có các yếu tố khí tượng như không khí, nhiệt độ, áp suất, lượng mưa,… Ta dựa vào những yếu tố này để phân loại thời tiết và khí hậu.

Khác nhau

Sự khác nhau giữa khí hậu và thời tiết dựa vào thời gian và tính chất của chúng.

• Thời tiết là biểu hiện của các hiện tượng khí tượng xảy ra trong một thời gian ngắn tại một địa phương xác định và thời tiết luôn luôn thay đổi.
• Khí hậu là sự lặp đi lặp lại của tình hình thời tiết trong một thời gian dài tại một địa phương và đã trở thành quy luật tạo ra đặc trưng khí tượng cho một vùng miền.

Ví dụ:

• Thời tiết trong 1 ngày tại TP Hà Nội, sáng trời nắng, chiều tối trời mưa và chuyển lạnh.
• Việt Nam thuộc khí hậu nhiệt đới gió mùa, khó có thể thay đổi do phụ thuộc vị trí địa lý.

Nguyên nhân của sự khác biệt giữa khí hậu và thời tiết

Sự khác biệt giữa khí hậu và thời tiết dựa vào vị trí địa lý và tính chất của nó. Ví dụ, tại miền Nam và Bắc Việt Nam, với vị trí khác nhau, ta thấy sự khác biệt trong yếu tố khí hậu và thời tiết. Ở miền Bắc, có 4 mùa rõ rệt: xuân, hạ, thu, đông, trong khi miền Nam chỉ có 2 mùa là mùa mưa và mùa nắng. Khí hậu miền Nam quanh năm nóng và nắng do nằm gần đường xích đạo và bị ảnh hưởng bởi gió mùa đông bắc suy yếu dần.

Ngoài ra, khác biệt nhiệt độ của đất và nước cũng là nguyên nhân khác biệt. Nhiệt độ giữa nước và mặt đất tăng/giảm khác nhau, các loại đất đá nhanh nóng và nhanh nguội, trong khi nước nóng chậm và nguội lâu hơn. Điều này dẫn đến khác biệt về nhiệt độ không khí giữa các vùng gần biển và vùng nằm sâu trong lục địa, tạo ra sự khác nhau giữa khí hậu đại dương và khí hậu lục địa.

Tóm lại, khí hậu và thời tiết có những điểm giống nhau và khác nhau nhưng đều quan trọng trong việc hiểu và dự báo các hiện tượng khí tượng.