Trong quá trình học Tiếng Việt – Tập làm văn ở trường trung học cơ sở và phổ thông, việc lập luận trong đoạn văn là một kỹ năng cần phải rèn luyện. Việc này có thể được thực hiện trong một câu, một vài câu hoặc một đoạn văn, thậm chí trong cả một bài văn. Tuy nhiên, trong một câu văn có dung lượng hạn chế, việc lập luận thường chưa thể hiện đầy đủ bản chất của vấn đề. Trong khi đó, trong một đoạn văn hoàn chỉnh, việc lập luận được phát triển phong phú và đa dạng hơn. Do đó, việc hình thành kỹ năng lập luận trong đoạn văn, trong văn bản là điều rất quan trọng đặc biệt đối với học sinh lớp 9, đây cũng là cơ sở để các em tiếp tục học ở bậc trung học cơ sở.
Lập luận trong đoạn văn và văn bản
Ở bậc trung học cơ sở, trong môn Tập làm văn, học sinh đã được học về đoạn văn và các loại văn nghị luận. Kiến thức về đoạn văn được giới thiệu từ lớp 6 (buổi học thứ 20: Lời và đoạn văn tự sự), lớp 7 (buổi học thứ 99: Luyện tập viết đoạn chứng minh, giải thích) và được củng cố ở lớp 8, lớp 9. Lớp 8 có 4 buổi học (buổi học thứ 10, 76, 100, 102) với kiến thức kỹ năng xây dựng đoạn trong văn bản, viết đoạn trong văn thuyết minh, xây dựng và trình bày luận điểm. Lên lớp 9, học sinh được học về liên kết câu và liên kết đoạn văn (buổi học thứ 102, 110).
Văn nghị luận trong chương trình học
Học sinh đã được tiếp cận với văn nghị luận từ lớp 7, tìm hiểu về đặc điểm và cách lập luận chứng minh, giải thích. Lớp 8 tiếp tục học về văn nghị luận, về cách diễn đạt và viết bài văn nghị luận với sự sử dụng yếu tố biểu cảm, tự sự và miêu tả. Lớp 9 là giai đoạn nâng cao kiến thức về văn nghị luận. Học sinh sẽ học văn nghị luận xã hội (nghị luận về một sự việc hiện tượng trong đời sống, nghị luận về một vấn đề tư tưởng đạo lí) và văn nghị luận văn học (nghị luận về một tác phẩm truyện hoặc đoạn trích, nghị luận về một bài thơ, đoạn thơ). Việc tìm hiểu về đoạn văn và văn nghị luận theo cấp độ từ thấp đến cao phù hợp với tuổi và cấu trúc chương trình Ngữ văn THCS.
Việc rèn luyện kỹ năng viết đoạn văn nghị luận cho học sinh lớp 9 là một sáng kiến kinh nghiệm quan trọng. Kỹ năng này sẽ giúp các em phát triển khả năng lập luận logic và sự tự tin trong việc diễn đạt quan điểm cá nhân.