Que Trách Sơn Hàm là quẻ số 31 trong Kinh Dịch, còn được gọi là quẻ Hàm. Quẻ này bao gồm hai trigram: ☶ Cấn – Núi là trigram nội và ☱ Đoài – Đầm là trigram ngoại.
Giải nghĩa của quẻ này là cảm dã, thụ cảm, cảm xúc, thọ nhận, cảm ứng, nghĩ đến, nghe thấy, xúc động. Quẻ này cũng biểu thị sự giao cảm giữa nam và nữ, tình cảm chân thành và tình yêu.
Kinh Dịch cho rằng bắt đầu của mọi thứ là trời và đất. Có trời và đất mới có vạn vật, có vạn vật mới có nam và nữ, có nam nữ mới có vợ chồng, có cha con, vua tôi, trên dưới, lễ nghĩa.
Do đó, đầu kinh thường là Cấn và Khôn, nói về vũ trụ; đầu kinh hạ là Hàm và Hằng, nói về nhân sự. Hàm biểu thị sự cảm nhận giữa nam và nữ, còn Hằng là việc vợ chồng sống cùng nhau lâu dài.
Thoán từ
Hàm: Giao cảm thì hanh thông, giữ đạo chính thì lợi, lấy con gái thì tốt.
Giảng
Quẻ này biểu thị sự giao cảm thân thiết giữa nam và nữ. Giao cảm này chỉ đạt đến mức cao nhất khi thiếu nam và thiếu nữ đồng thời có mặt. Thanh tao thiếu nam phải cúi mình xuống bên cạnh thiếu nữ khi gặp gỡ nhau. Điều này là bình thường và phải như vậy. Nếu thiếu nữ đòi cúi mình xuống bên cạnh thiếu nam, thì đó là bất chính và không tốt. Do đó, thoán từ khuyên phải giữ đạo chính mới có lợi. Hai bên đều giữ đạo chính thì hôn nhân chắc chắn tốt lành.
Quẻ Hàm khác với quẻ Cảm ở chỗ: Cảm có chữ “Tâm” là lòng, còn Hàm thì không. Hàm biểu thị sự tương hợp tự nhiên hai bên, sau đó mới cảm nhận, không có ý định khác, phải trống rỗng trong lòng.
Theo Hệ từ truyện, có câu khuyên: “dĩ hư tâm thụ nhân”. Như trên núi có chỗ trũng xuống để nước chảy lại và tạo thành cái chầm.
Hư tâm thì lòng được tĩnh, như cái núi, vui như tính của cái chầm ( chỉ niềm vui chỉ qua tình yêu; lời Thoán truyện); muốn giữ được lòng tĩnh thì phải “khắc kỉ phục lễ” tự chủ được mình và giữ lễ.
Tóm lại, Thoán từ cho rằng trai gái cảm nhau phải chân thành, tự nhiên, vì nết, vì tài thì mới tốt; mà khi cảm nhau rồi phải tự chủ, giữ lễ, đừng để đến nỗi hoá ra bất chánh.
Coi đạo âm dương giao cảm mà sinh hóa vạn vật, tôn nhân chí thành mà cảm được thiên hạ, thì thấy được chân tình của thiên địa, vạn vật. Đạo cảm nhau quả là quan trọng.
Tham khảo: Cầu truyền Kinh Dịch.
