Những lời thơ về quê hương đã khắc sâu vào ký ức tuổi thơ của chúng ta. Bài thơ “Quê hương” của Đỗ Trung Quân là một trong những giai đoạn đáng nhớ nhất và ngọt ngào trong kỷ niệm ngày xưa. Những gì gần gũi, bình dị và thiết tha nhất qua những từ ngâm của bà, lời ru của mẹ – đó chính là quê hương. Hãy cùng tôi cảm nhận và phân tích bài thơ “Quê hương” của Đỗ Trung Quân qua bài viết dưới đây.
Mục lục
Bài thơ Quê hương của Đỗ Trung Quân – tác giả và tác phẩm
Trước khi phân tích bài thơ “Quê hương” của Đỗ Trung Quân, chúng ta hãy tìm hiểu về tác giả và tác phẩm.
Đôi nét về tác giả Đỗ Trung Quân
Đỗ Trung Quân sinh ngày 19 tháng 1 năm 1955 là một nhà thơ Việt Nam. Ông đã viết nhiều bài thơ được phổ nhạc và được nhiều người yêu thích như “Quê hương”, “Phượng hồng”…
Năm 1979, ông tham gia phong trào Thanh niên xung phong và bắt đầu sáng tác. Một số bài thơ nổi tiếng do ông sáng tác như “Hương tràm” (1978).
Một số bài thơ tiêu biểu và nổi tiếng của ông: “Hương tràm” (1978), “Chút tình đầu” (1984), “Bài học đầu cho con” (1986), “Khúc mưa, Những bông hoa trên tuyến lửa…”
Giới thiệu bài thơ Quê hương của Đỗ Trung Quân
Bài thơ “Quê hương” được đăng lần đầu vào năm 1986 với tên gọi là “Bài học đầu cho con”. Vào đầu thập niên 1990, bài thơ này được phổ nhạc và trở nên nổi tiếng, được nhiều người yêu mến.
Phân tích bài thơ Quê hương của Đỗ Trung Quân
Để hiểu rõ hơn về bài thơ “Quê hương” của Đỗ Trung Quân, chúng ta hãy tìm hiểu, phân tích và cảm nhận qua từng khổ thơ.
Lời đề từ trong bài thơ Quê hương của Đỗ Trung Quân
“Quê hương là gì hả mẹ
Mà cô giáo dạy hãy yêu?
Quê hương là gì hả mẹ
Ai đi xa cũng nhớ nhiều?”
Những vần thơ đơn giản, nhẹ nhàng cất lên thật thân thương. Một câu hỏi đáng yêu của một cháu bé nhưng nặng trĩu lòng. Quê hương là gì? Là những kỷ niệm nhớ mong, là những điều đơn giản mà ai đi xa cũng nhớ nhiều. Hai câu hỏi này kết thúc như những lời bỏ ngỏ cho những vần thơ sau này.
Quê hương qua hai khổ thơ tiếp theo
“Quê hương là chùm khế ngọt” – chùm khế nhỏ bé, ngọt mát, êm dịu, món quà đơn giản, bình dị của quê hương, quá bình dị mà lại day dứt và ám ảnh. Có lẽ vị ngọt của khế làm mát dịu lòng ta, quả khế ngọt mang hương vị của ca dao cổ tích, dư vị đậm đà của tình nghĩa con người.
Đấy chính là quê hương, nơi chôn nhau cắt rốn, nơi ta sinh ra và lớn lên, nơi những người thân yêu của ta ở, nơi ta đã đi qua tuổi thơ dại với con đường đến trường rợp bướm vàng bay.
“Hình ảnh con bướm vàng cũng là một hình ảnh thực và đặc sắc của làng quê mà ở thành phố không bao giờ thấy được. Nhà thơ Giang Nam nhớ về tuổi thơ “Có những ngày trốn học đuổi bướm cạnh cầu ao – Mẹ bắt được chưa đánh roi nào đã khóc”, nhà thơ Huy Cận nhớ “Một buổi trưa không biết ở thời nào – Như buổi trưa nhè nhẹ trong ca dao – Có cu gáy, có bướm vàng nữa chứ”.
Và nhà thơ thần đồng Trần Đăng Khoa viết bài thơ đầu tiên của mình là bài “Con bướm vàng”. Ở bài thơ Quê hương nêu trên, hình ảnh con đường đi học “rợp bướm vàng bay” đẹp như một giấc mơ, đẹp như trong truyện cổ tích vậy.
“Quê hương là con diều biếc
Tuổi thơ con thả trên đồng
Quê hương là con đò nhỏ
Êm đềm khua nước ven sông”
Quê hương hiện ra với định nghĩa bình dị như con diều biếc lả lướt trên bầu trời tuổi thơ. Quê hương cũng là những cánh đồng bát ngát hương lúa, là con đò nhỏ khua nước bên dòng sông thơ mộng. Những hình ảnh bình dị được nhà thơ sử dụng rất tinh tế.
Quê hương qua ba khổ thơ cuối
“Quê hương là cầu tre nhỏ
Mẹ về nón lá nghiêng che
Là hương hoa đồng cỏ nội
Bay trong giấc ngủ đêm hè”
Bài viết liên quan:
Hình ảnh quê hương đẹp đẽ, lung linh, trọn vẹn và thiêng liêng qua những kỷ niệm bình dị và ngọt ngào với cầu tre nhỏ, với nón lá mẹ đội, với hoa cỏ đồng nội và với những giấc ngủ đêm hè.
“Quê hương là vàng hoa bí
Là hồng tím giậu mồng tơi
Là đỏ đôi bờ dâm bụt
Màu hoa sen trắng tinh khôi
Quê hương mỗi người chỉ một
Như là chỉ một mẹ thôi
Quê hương nếu ai không nhớ…..”
Những điều thân thuộc, những kỷ niệm dung dị và những ký ức đơn giản chính là quê hương, là nơi chôn rau cắt rốn của mỗi người. Bài thơ “Quê hương” của Đỗ Trung Quân cũng đẹp tựa như thế với hoa bí vàng, giậu mồng tơi, những cánh hoa râm bụt, đóa sen trắng tinh khiết.
Ba câu thơ kết bài như một lời nhắc nhở nhẹ nhàng – một hình ảnh so sánh ý nghĩa sâu sắc. Quê hương được so sánh với mẹ vì đó là nơi ta được sinh ra, được nuôi dưỡng lớn khôn, giống như người mẹ đã sinh thành nuôi ta khôn lớn trưởng thành. Vì vậy, nếu ai không yêu quê hương, không nhớ quê hương của mình thì không trở thành một người tốt được. Những lời thơ nhắc nhở mỗi chúng ta hãy luôn sống và làm việc có ích, hãy biết yêu quê hương xứ sở, vì quê hương là mẹ và mẹ chính là quê hương, vì “Khi ta ở, chỉ là nơi đất ở – Khi ta đi, đất đã hoá tâm hồn” (nhà thơ Chế Lan Viên).
Dù đi đến đâu, hơi thở của quê hương vẫn bên ta, cho ta có một góc nhỏ bình yên trong tâm hồn. Khi ta lớn lên, ta ra đi, bon chen, lặn lội trên đường đời. Bao mệt mỏi, buồn chán, tức giận, đau lòng, ta vẫn cố chịu, để rồi khi trở về nhìn thấy rặng tre đầu làng, con đê trước sông và nhận ra mái nhà thân quen của ta đâu đó trong xóm, ta lại bật khóc, tiếng khóc vỡ òa vì để trú hết tủi hờn, đau buồn, tiếng khóc vờ vì một niềm hạnh phúc vô bờ bến. Ôi! Sao mà yêu thương thế!
Về với quê hương, như về với kỷ niệm, như về với bản chất con người thuần túy, quê hương cho ta sự yên bình, tĩnh lặng, sự bình dị, thanh tịnh. Ta như điên cuồng muốn ôm lấy quê hương và yêu thương. Ta muốn chạm tay vuốt ve tất cả mọi thứ, rồi hét lên rằng “Quê hương ơi! Con đã về”. Ta chỉ muốn nhìn hết, thu hết mọi sự yêu thương ấy để vẽ trong tim, cho chúng cùng sống, cùng chết với ta. Như vậy ta sẽ chẳng còn cô đơn, chẳng còn nhớ mong nữa.
Mọi sự vật ở đây có một linh hồn riêng biệt. Linh hồn ấy mãi mãi không thay đổi. Mọi linh hồn ấy sẵn sàng đón chào ta trở về. Cái đụn rơm này, cái cây đa già này, cả cái mùi ẩm mốc của đất quê này… Tất cả, tất cả đều ôm lấy ta, trò chuyện với ta, hơn hết chúng đã giúp ta lành mọi vết thương lòng.
Với ta, quê hương luôn gắn với vòng tay của bà, của mẹ, là nụ hôn, là giọt nước mắt. Quê hương thơm mùi canh cà chua, tròn như quả cà, xanh như màu rau muống luộc. Đâu phải vì chưa từng ăn những thứ đó, mà sao giờ đây, chúng lại ngon đến thế! Quê hương sôi nổi và mộc mạc trong những câu chuyện vui rôm rả của làng xóm mỗi buổi tối trăng sáng, là nụ cười ngây thơ đến mê hồn của lũ trẻ con. Ta muốn yêu hết tất cả mọi thứ của mảnh đất này.
Quê hương là một thứ kỳ diệu khiến ta muốn ra đi nhưng muốn lùi hai bước. Phải ra bến xe nhưng lại chạy ra sông ngồi ngẩn ngơ một lúc, ngắm nhìn dòng suối bạc lấp lánh dưới ánh mặt trời. Quê hương ơi, quê hương!
Nhận xét về bài thơ Quê hương của Đỗ Trung Quân
Trong bài thơ “Quê hương” của Đỗ Trung Quân, nhà thơ đã sử dụng biện pháp lặp từ ngữ, lặp cấu trúc câu, biện pháp liệt kê, cấu trúc thơ vắt dòng rất đặc sắc. Khung cảnh làng quê trên mọi miền Tổ quốc Việt Nam hiện lên thân thương, giản dị mà xúc động lòng người.
Những cặp câu thơ dần hiện lên như những thước phim chậm, cảnh vật gần, xa, mờ, tỏ, lớn, nhỏ. Nhịp thơ đều đặn, nhịp nhàng, gần như cả bài thơ chỉ có một nhịp 2/4.
Cả ba khổ thơ với nhịp điệu giống nhau nhưng vẫn nhẹ nhàng, thanh thoát. Có lẽ vẻ đẹp của những hình ảnh thơ đã khiến người đọc quên đi hình thức bên ngoài của ngôn ngữ? Nhà thơ đã biến cái không thể thành cái có thể và được độc giả đón nhận với một sự đồng cảm rất tự nhiên.
Quê hương là một khái niệm trừu tượng, nhưng nhà thơ đã biến nó thành hình ảnh sống động. Quê hương không thể tương đương với chùm khế ngọt, đường đi học rợp bướm vàng bay, con diều biếc thả trên cánh đồng, con đò nhỏ khua nước ven sông, cầu tre nhỏ, nón lá nghiêng che, đêm trăng tỏ, hoa cau rụng trắng ngoài hè… nhưng tất cả những điều đó lại tạo nên một hình ảnh quê hương đẹp đẽ, lung linh, trọn vẹn và thiêng liêng.
Người xưa có câu “hãy xúc động hồn thơ để ngọn bút có thần”. Với lòng yêu quê hương tha thiết, nhà thơ đã vẽ lên bức tranh quê hương mang hồn quê, cảnh quê, người quê bằng một ngọn bút có thần…
Bài thơ “Quê hương” của Đỗ Trung Quân để lại dư âm trong tâm hồn của mỗi người đọc. Cảm ơn tiếng thơ của tác giả đã giúp chúng ta nhận ra vẻ đẹp dung dị, gần gũi và gắn bó của miền quê yêu dấu. Hy vọng qua bài viết này, bạn đã tìm thấy tiếng lòng trong những cảm nhận và phân tích trên. Nếu có đóng góp gì cho chủ đề “bài thơ Quê hương của Đỗ Trung Quân,” mời bạn để lại nhận xét bên dưới để cùng DINHNGHIA.VN tìm hiểu thêm nhé!
Xem thêm >>> Bài thơ Quê hương của Tế Hanh: Phân tích và Cảm nhận
