Viết một văn bản đòi hỏi sự tinh tế và khéo léo trong sử dụng các phương thức biểu đạt. Trong bài thi môn Ngữ văn của kỳ thi THPT quốc gia, việc biết nhận diện các phương thức này là một yêu cầu thường gặp. Mỗi văn bản thường kết hợp nhiều phương thức biểu đạt với nhau. Sự kết hợp này phục vụ mục đích của cuộc sống và con người. Tuy nhiên, không phải phương thức nào cũng có vai trò quan trọng như nhau trong một văn bản. Tùy thuộc vào mục đích của tác giả, phương thức biểu đạt chủ đạo sẽ được lựa chọn.
Mục lục
6 phương thức biểu đạt trong văn bản:
Tự sự: Kể chuyện với tính cách và ý nghĩa
Phương thức này dùng để kể một chuỗi các sự kiện, từ đó tạo thành một kết thúc. Quan trọng hơn, không chỉ đơn thuần kể chuyện, mà còn chú trọng khắc hoạ tính cách nhân vật và nêu lên nhận thức sâu sắc về con người và cuộc sống. Ví dụ, trong câu chuyện “Tấm Cám,” có đoạn kể về việc Tấm bắt tôm và Cám chơi suốt cả buổi không bắt được gì.
Miêu tả: Đưa độc giả đến với thế giới hình ảnh
Phương thức này sử dụng ngôn ngữ để tạo ra hình ảnh cụ thể trong tâm trí người đọc. Điều này giúp người đọc có thể nhìn thấy sự vật, sự việc như thể đang hiện ra trước mắt. Ví dụ, trong đoạn văn “Trong cơn gió lốc” của nhà văn Khuất Quang Thụy, câu chuyện miêu tả cảnh trăng lên và dòng sông sáng rực dưới ánh trăng.
Biểu cảm: Tự bộc lộ cảm xúc
Phương thức này thể hiện nhu cầu bộc lộ cảm xúc của con người về thế giới xung quanh. Bằng cách sử dụng ngôn ngữ, tác giả có thể truyền tải tình cảm, suy nghĩ của mình. Ví dụ, trong bài thơ dân gian “Ca dao,” dòng thơ “Nhớ ai bổi hổi bồi hồi, Như đứng đống lửa như ngồi đống than” biểu hiện sự nhớ và cảm xúc đỏng đảnh.
Thuyết minh: Cung cấp tri thức
Phương thức này giúp người đọc hiểu về một sự vật, hiện tượng thông qua việc giới thiệu hoặc giảng giải. Ví dụ, trong đoạn văn “Thông tin về Ngày Trái Đất năm 2000,” tác giả mô tả về tác động của bao bì ni lông đến môi trường.
Nghị luận: Thể hiện ý kiến và thái độ
Phương thức này được sử dụng để bàn luận, tranh luận về ý kiến, đúng sai nhằm thuyết phục người đọc đồng ý với quan điểm của mình. Ví dụ, trong tài liệu hướng dẫn đội viên, có ý kiến rằng để xây dựng một đất nước giàu mạnh cần có nhiều người tài giỏi.
Hành chính – công vụ: Giao tiếp pháp lý
Phương thức này dùng để truyền đạt thông tin giữa nhà nước và công dân, cơ quan với nhau và giữa các quốc gia trên cơ sở pháp lý. Ví dụ, một đoạn văn trích từ pháp lệnh nói về việc xử lý vi phạm hành chính.
Các phương thức biểu đạt trong văn bản đóng vai trò quan trọng trong việc tạo ra một tác phẩm chất lượng. Với sự kết hợp tinh tế của chúng, người viết có thể truyền đạt ý nghĩa cho độc giả một cách hiệu quả và sâu sắc.
