Nguyễn Bỉnh Khiêm (1491-1585), còn được biết đến với tên Nguyễn Văn Đạt và hiệu là Hanh Phủ, là một trong những nhân vật có ảnh hưởng lớn đến lịch sử và văn hóa Việt Nam trong thế kỷ 16. Ông nổi danh với đạo đức cao quý, tài thơ văn và tài tiên tri trong lịch sử của Việt Nam. Với tư cách là một nhà giáo có tiếng trong thời kỳ Nam-Bắc triều (Lê-Mạc phân tranh), Nguyễn Bỉnh Khiêm đã cống hiến lớn cho sự phát triển và hoàn thiện của văn học dân tộc.
Mục lục
Tiểu sử
Nguyễn Bỉnh Khiêm sinh năm 1491 ở làng Trung Am, huyện Vĩnh Lại, phủ Hạ Hồng, trấn Hải Dương (nay thuộc xã Lý Học, huyện Vĩnh Bảo, thành phố Hải Phòng). Ông được giáo dục trong một gia đình có truyền thống học vấn. Mẹ của ông là con gái út của quan Tiến sĩ Thượng thư bộ Hộ Nhữ Văn Lan triều Lê Thánh Tông. Từ nhỏ, Nguyễn Bỉnh Khiêm đã được dạy dỗ trong một môi trường trí thức uyên thâm.
Gia thế và những năm thơ ấu
Cha của Nguyễn Bỉnh Khiêm là giám sinh Nguyễn Văn Định, nổi tiếng với khả năng hay chữ nhưng chưa thành công trong đường khoa cử. Ông mẹ ông rất kỳ vọng vào con trai và đã lựa chọn một người chồng tài giỏi cho bà Nhữ Thị Thục, để sinh ra một người con có thể làm nên đế nghiệp sau này. Nguyễn Bỉnh Khiêm được sinh ra trong một gia đình trí thức và nhiều hi vọng.
Thi cử và làm quan dưới triều Mạc
Nguyễn Bỉnh Khiêm đã bỏ qua nhiều kỳ đại khoa trong khoảng hơn 20 năm, nhưng vào năm 1535, ông quyết định tham gia thi cử và đỗ Trạng nguyên. Sau đó, ông được bổ nhiệm vào các vị trí quan trọng trong triều đình Mạc như Đông Các hiệu thư, Tả thị lang bộ Hình, và Thượng thư bộ Lại. Ông cũng được phong tước Trình Tuyền Hầu và Thành Quốc Công, và được mọi người gọi là Trạng Trình. Dù vậy, ông luôn coi việc làm quan không phải là lý tưởng cao nhất và luôn đề cao tư tưởng thân dân trong sách lược trị nước.
Những năm tháng cuối đời
Nguyễn Bỉnh Khiêm sống đến tuổi 95 và qua đời vào năm 1585. Trước khi từ trần, ông đã dâng sớ lên vua Mạc những lời khuyên và mong muốn về việc thay đổi cách trị quốc và chú trọng đến sự phát triển của dân tộc. Vua Mạc đã tổ chức lễ tang và cấp ruộng tự điền cùng với việc lập đền thờ để tưởng nhớ ông. Triều đình coi ông như một tư tưởng sáng suốt và tài năng nhờ vào những lời khuyên nổi tiếng của ông về việc điều hành triều chính.
Nguyễn Bỉnh Khiêm – một nhà giáo và thi sĩ vĩ đại của Việt Nam đã để lại di sản lớn lao và ảnh hưởng sâu sắc đến lịch sử và văn hóa dân tộc.
