Đôi khi chúng ta thấy cùng một hành động nói được biểu đạt bằng nhiều kiểu câu khác nhau, và ngược lại, cùng một kiểu câu có thể được thực hiện bằng nhiều hành động nói khác nhau. Điều này dễ khiến chúng ta gặp khó khăn khi học về phân loại câu theo mục đích nói và hành động nói. Để giúp các em học sinh hiểu rõ hơn về vấn đề này, cô Nguyễn Thị Thu Trang (giáo viên Ngữ văn tại Hệ thống Giáo dục HOCMAI) đã chia sẻ một số kiến thức cơ bản nhất mà học sinh cần nhớ.
Các Kiểu Câu Phân Loại Theo Mục Đích Nói
Tùy vào cách phân loại, câu được chia thành nhiều nhóm khác nhau. Tuy nhiên, trong phần này, chúng ta sẽ tập trung vào cách phân loại câu theo mục đích nói, bao gồm các kiểu câu sau: câu nghi vấn (câu hỏi), câu cầu khiến, câu cảm thán và câu trần thuật.
Câu nghi vấn (câu hỏi): Chức năng chính của câu này là để hỏi. Ngoài ra, câu nghi vấn còn có thể được sử dụng để chào hỏi xã giao, cầu khiến, ra lệnh, đe dọa, khẳng định/phủ định, và bộc lộ cảm xúc. Hình thức của câu này thường được thể hiện qua các từ để hỏi như: “à,” “ư,” “này,” “chưa,” “không,” “có không,” “khi nào,” “ở đâu,” “vì sao,” và có dấu chấm hỏi cuối câu.
Câu cầu khiến: Chức năng chính của câu này là để yêu cầu, đề nghị, ra lệnh cho ai đó làm gì. Các từ cầu khiến thường được sử dụng trong câu này bao gồm: “hãy,” “đừng,” “chớ,” “đi,” “thôi,” “nào…” hoặc cuối câu có dấu chấm than hoặc ngữ điệu cầu khiến.
Câu cảm thán: Chức năng chính của câu này là để bộc lộ cảm xúc. Có thể nhận biết câu cảm thán thông qua các từ cảm thán như “trời ơi,” “than ôi,” “ôi,” “thương thay,” hoặc cuối câu có dấu chấm than.
Câu trần thuật: Đây là kiểu câu phổ biến nhất trong giao tiếp. Chức năng chính của nó là kể, tả, thông báo, giới thiệu. Ngoài ra, câu trần thuật cũng có thể thể hiện một số chức năng khác như yêu cầu, đề nghị, bộc lộ cảm xúc. Kết thúc câu trần thuật là dấu chấm câu.
Câu phủ định là một trường hợp đặc biệt của câu trần thuật. Câu phủ định là câu có từ phủ định như “không,” “chẳng,” “chưa,” “đâu có,” “đâu…” Có hai kiểu câu phủ định là câu phủ định miêu tả và phủ định bác bỏ.
Các Kiểu Câu Phân Loại Theo Hành Động Nói
Hành động nói là hành động được thực hiện bằng lời nói, bao gồm cả lời nói miệng và lời viết. Trong thời đại mạng xã hội ngày nay, con người không chỉ giao tiếp trực tiếp mà còn qua việc trò chuyện trên Facebook, Zalo. Dù thể hiện dưới hình thức nào, hành động nói vẫn mang mục đích và được biểu hiện qua một kiểu câu hoặc một số kiểu câu nhất định. Dưới đây là các nhóm hành động nói và kiểu câu tương ứng:
- Trình bày (kể, tả, giới thiệu, nhận xét, đánh giá, báo cáo, dự báo…): Câu trần thuật (kiểu câu chính), câu cầu khiến, câu cảm thán, câu nghi vấn.
- Hỏi (hỏi, đề nghị, bộc lộ cảm xúc…): Câu nghi vấn (kiểu câu chính), câu trần thuật, câu cầu khiến, câu cảm thán.
- Điều khiển (yêu cầu, ra lệnh, đề nghị, khuyên nhủ…): Câu cầu khiến (kiểu câu chính), câu cảm thán, câu trần thuật, câu cầu khiến.
- Hứa hẹn (hứa, bảo đảm, đe dọa…): Câu trần thuật (kiểu câu chính), câu cầu khiến, câu cảm thán.
- Bộc lộ cảm xúc (cảm ơn, xin lỗi, than phiền…): Câu cảm thán (kiểu câu chính), câu nghi vấn, câu trần thuật, câu cầu khiến.
Đặc Điểm Của Các Kiểu Câu Phân Loại Theo Hành Động Nói
Để học tốt môn Ngữ văn lớp 8, ngoài việc hiểu về phân loại câu theo mục đích nói và hành động nói, các em học sinh cũng cần chú ý đến kiến thức về hội thoại, lựa chọn trật tự từ trong câu, các tác phẩm đọc – hiểu và phần viết tập làm văn. HOCMAI cung cấp các khóa học đầy đủ với các môn học như Ngữ văn, Toán, Hóa học, Sinh học, Tiếng Anh… và tập trung vào nội dung sách giáo khoa cùng các bài tập tự luyện và bài kiểm tra định kỳ.
Vậy tổng cộng có bao nhiêu kiểu câu? Tổng cộng có 9 kiểu câu, bao gồm 5 kiểu câu theo hành động nói và 4 kiểu câu theo mục đích nói. Nhớ những con số này sẽ giúp các em học sinh đưa ra đáp án chính xác khi gặp các dạng bài liên quan đến kiểu câu.
Với lượng kiến thức phong phú như vậy, các em cần có một lộ trình học tập và ôn tập phù hợp. HOCMAI cung cấp CHƯƠNG TRÌNH HỌC TỐT với đầy đủ các môn học và khái quát toàn bộ nội dung sách giáo khoa cùng với bài tập và bài kiểm tra định kỳ.
