Nền văn học Việt Nam đã cho ra đời nhiều loại thể thơ đặc sắc, mỗi thể thơ mang nét độc đáo riêng. Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu về thể thơ 8 chữ – một thể thơ tự do và uyển chuyển.
Mục lục
Thể thơ 8 chữ là gì?
Thể thơ 8 chữ, hay còn được gọi là thể thơ bát ngôn, có một số đặc điểm sau:
- Mỗi dòng thơ gồm 8 chữ.
- Mặc dù là thể thơ tự do, nhưng vẫn tuân thủ một số nguyên tắc.
- Chất “nhạc” của từng câu thơ được coi trọng trong thể thơ 8 chữ.
- So với các thể thơ khác, thể thơ 8 chữ dễ dàng hơn trong việc sáng tạo vì không bị gò bó bởi luật thơ.
Thơ 8 chữ còn gọi là thể thơ bát ngôn
Luật thơ 8 chữ
Mặc dù vẫn có một số nguyên tắc, thể thơ 8 chữ không yêu cầu tác giả phải tuân thủ luật thơ. Tác giả hoàn toàn có thể tự do sáng tác thơ mà không cần bám sát những quy định cụ thể.
Về luật thơ 8 chữ, có thể tóm gọn như sau:
- Chữ cuối của câu hai và ba phải cùng vần là trắc hoặc bằng, lặp đi lặp lại từ câu thứ hai trở đi cho đến hết bài thơ.
- Câu cuối cùng cũng tương tự như câu đầu, không cần vần với bất kỳ câu nào trong bài thơ, tuy nhiên nếu có thể vần với chữ cuối của câu đầu, bài thơ sẽ thêm phần hay hơn.
Luật thơ 8 chữ không yêu cầu bắt buộc
Vì thơ 8 chữ không bị gò bó bởi luật thơ, việc lựa chọn từ ngữ cho bài thơ cũng dễ dàng hơn. Điều này tạo nên nhịp điệu trôi chảy và hấp dẫn cho bài thơ.
Cách làm thơ 8 chữ
Đúng như đã nói, vì thể thơ 8 chữ không yêu cầu tuân thủ luật thơ, bạn hoàn toàn có thể sáng tác thơ tự do. Tuy nhiên, nếu muốn tuân thủ luật thơ 8 chữ, dưới đây là luật thơ 8 chữ chi tiết với ví dụ minh họa:
Luật bằng trắc
Thường thì trong mỗi câu, để mang lại âm điệu du dương, chữ cuối cùng có thanh trắc thì chữ thứ 3 phải cũng trắc, và chữ thứ 5 và 6 có thanh bằng. Nếu chữ cuối cùng có thanh bằng, chữ thứ 3 phải cùng thanh bằng, và chữ thứ 5 và 6 có thanh trắc.
- Ngắt câu ở chữ thứ 5: x x T B x x T
- Ngắt câu ở chữ thứ 6: x x T x B x T
Tuy nhiên, không phải tác giả nào cũng tuân thủ luật bằng trắc này. Trong một câu, cần có sự cân bằng giữa số lượng chữ có thanh bằng và chữ có thanh trắc. Ví dụ: Bằng/Trắc = 3/5 hoặc ngược lại. Sự xen kẽ đều đặn giữa thanh bằng và thanh trắc giúp câu thơ trở nên uyển chuyển và nhịp nhàng.
Cách ngắt nhịp
Câu thơ 8 chữ có thể ngắt nhịp bất kỳ, thường sẽ ngắt nhịp 3/5, 3/3/2, 3/2/3, đôi khi còn ngắt nhịp 4/4, 2/2/2/2, 5/3…
Chúng ta nên thay đổi liên tục cách ngắt nhịp để bài thơ 8 chữ có tiết tấu nhịp nhàng hơn.
Có những lúc
tình ngọt ngào
đằm thắm
Và êm đềm
đậm sâu
ở trong nhau
Có những lúc
tình ta lại âu sầu
Đầy giông bão
và đau đớn biết mấy.
(Trích Tình yêu - Tác giả Hương Vang)Cách gieo vần
Gieo vần trong thơ 8 chữ cũng có nhiều cách, có thể sử dụng các cách tương tự gieo vần trong thơ 4 chữ. Dưới đây là một số cách gieo vần trong thơ 8 chữ:
Cách gieo vần thơ 8 chữ
- Vần liên tiếp: Cứ hai vần bằng hoặc hai vần trắc liên tiếp. Câu 1 vần với câu 2, câu 3 vần với câu 4 hoặc là câu 2 vần với câu 3, câu 4 vần với câu 5. Ví dụ:
Em cứ hẹn, nhưng mà đừng đến nhé!
Tôi sẽ trách - hiển nhiên, nhưng rất nhẹ
Nếu trót đi, em hãy nhớ quay về…
Tình mất vui khi ta trọn câu thề
(Trích Ngập ngừng - Hồ Dzếnh)- Vần chéo (Vần giãn cách): Một vần bằng rồi mới đến một vần trắc. Câu 1 vần với câu 3, câu 2 vần với câu 4. Ví dụ:
Trời xuân vắng, cỏ cây lay xào xạc
Bóng đêm chợt hoảng hốt mãi không thôi.
Gió xuân lạnh, ngàn sâu, thì ca hát
Trăng xuân sầu, sao héo, đã thôi cười.
(Đêm xuân sầu - Chế Lan Viên)- Vần ôm: Câu 1 vần với câu 4, câu 2 vần với câu 3. Ví dụ:
Trời hôm nay mưa nhiều hay sẽ nắng?
Mưa thôi chẳng về bong bóng vỡ đầy tay
Trời nắng ngọt ngào… thôi ở lại đây
Như một buổi hiên nhà nàng bừng sáng.
(Tuổi mười ba - Nguyên Sa)Ngoài ra, có một số thể thơ khác như thể thơ 5 chữ và thể thơ 6 chữ cũng đáng để tìm hiểu.
Tác dụng của thể thơ 8 chữ
Thể thơ 8 chữ linh hoạt trong sáng tác và không bị gò bó bởi luật thơ như nhiều thể thơ khác. Nó thể hiện sự uyển chuyển trong từng câu thơ và mang lại chất nhạc trong thơ.
Vì không bị gò bó bởi luật thơ, tác giả có thể dễ dàng thể hiện cảm xúc một cách trọn vẹn trong từng câu thơ.
Thơ 8 chữ không chỉ có giá trị sáng tác mà còn mang lại trải nghiệm tuyệt vời cho người đọc. Với vần nhịp uyển chuyển, người đọc có thể cảm nhận được những tâm tư, tình cảm mà tác giả muốn truyền tải qua bài thơ.
Như vậy là chúng ta đã tìm hiểu về thể thơ 8 chữ là gì và cách làm thơ 8 chữ. Nếu bạn yêu thích thơ ca, hãy thử sức với thể thơ 8 chữ. Sự đơn giản và uyển chuyển của nó sẽ giảm bớt khó khăn trong quá trình sáng tác thơ, đặc biệt là với những người mới bắt đầu.
