Những tác phẩm văn học, đặc biệt là những bài thơ, luôn là đề tài thú vị để xem xét và tranh luận về ý nghĩa và giá trị của chúng. Một trong những cuộc tranh luận nổi tiếng trong văn học Việt Nam là cuộc đối đầu giữa hai nhà thơ Sóng Hồng (Trường Chinh) và Xuân Diệu (1917 – 1985). Bài viết này sẽ giới thiệu về hai bài thơ “Là Thi Sĩ” của Sóng Hồng và “Cảm Xúc” của Xuân Diệu và các góc nhìn khác nhau về chúng.
Bài thơ “Cảm Xúc” của Xuân Diệu
“Cảm Xúc” là một trong những bài thơ đầu tiên của Xuân Diệu, được in trong tập thơ đầu tay của anh mang tên “Tập Thơ Thơ” (Nhà xuất bản Đời Nay, Hà Nội – 1938). Bài thơ bắt đầu bằng những câu thơ hùng hồn:
“Là thi sĩ, nghĩa là ru với gió,
Mơ theo trăng và vơ vẩn cùng mây,
Để linh hồn ràng buộc bởi muôn giây
Hay chia sẻ bởi trăm tình yêu mến.”
Bài thơ này đã để lại ấn tượng sâu sắc trong lòng độc giả và những người nghiên cứu văn học. Năm 1942, Sóng Hồng (Trường Chinh) đã nhắc lại ý thơ của Xuân Diệu và “nhại” cách viết của anh ở đoạn đầu bài thơ “Là Thi Sĩ” của mình:
“Nếu ‘thi sĩ nghĩa là ru với gió
Mơ theo trăng và vơ vẩn cùng mây’,
Để tâm hồn treo ngược ở cành cây
Hay lả lướt đìu hiu cùng ngọn liễu…”
Trong suốt mấy chục năm qua, nhiều người cho rằng, Sóng Hồng đã viết bài này để phê phán bài thơ “Cảm Xúc” của Xuân Diệu và tuyên chiến với những nhà thơ lãng mạn. Có nhiều ý kiến trái chiều về việc này.
Bài thơ “Là Thi Sĩ” của Sóng Hồng
Cuộc họa thơ giữa Xuân Diệu và Sóng Hồng đã thu hút sự chú ý của nhiều người yêu văn chương. Nhưng liệu mục đích của Sóng Hồng khi viết bài “Là Thi Sĩ” có phải là để bút chiến và họa thơ của Xuân Diệu hay không?
Trên Báo Sài Gòn Giải Phóng số 10.628 ra ngày 21/1/2007, trong bài viết “Bút Chiến Thơ” của Nhất Sinh, bài thơ của Xuân Diệu và Sóng Hồng được dùng làm dẫn chứng cho cuộc tranh luận giữa các nhà thơ theo khuynh hướng “nghệ thuật vị nghệ thuật” và “nghệ thuật vị nhân sinh”. Tác giả viết: “…Ở cuộc họa thơ giữa nhà thơ lãng mạn chủ nghĩa Xuân Diệu (Là Thi Sĩ) và nhà thơ Sóng Hồng, bút danh Trường Chinh khi làm thơ (Nếu Thi Sĩ)… ý thơ của Sóng Hồng là lời phân tích sâu sắc, động viên ân tình và kêu gọi thiết tha…”.
Sự Mở Rộng Ý Nghĩa
Từ một cuộc tranh luận văn học cụ thể, tranh chấp giữa hai nhà thơ, “Là Thi Sĩ” của Sóng Hồng đã trở thành một tác phẩm mang ý nghĩa rộng lớn, có thể vượt xa ý định ban đầu của người viết. Bài thơ này đã có tác dụng quan trọng trong công tác binh vận của Đảng và đã giúp giác ngộ anh thư ký nhà binh Pháp, người Sóng Hồng “họa” trong bài thơ của mình.
Nêu lại quan điểm của tác giả bài “Là Thi Sĩ”, đồng chí Trường Chinh viết: “Mục đích trước hết của tác giả khi viết bài thơ này là… làm binh vận và đối tượng trước hết của bài thơ là anh thư ký nhà binh Pháp ‘hay làm thơ lãng mạn, than mây khóc gió, tiếc ngọc thương hoa'”. Vậy nếu Sóng Hồng nhắc lại những ý thơ và “nhại” cách viết của bài “Cảm Xúc” của Xuân Diệu thì chỉ là để thực hiện mục đích đó, chứ không phải để bút chiến với Xuân Diệu hay để họa thơ của anh.
Cuộc tranh luận giữa Sóng Hồng và Xuân Diệu đã thúc đẩy sự phát triển của văn học Việt Nam và đặt ra những câu hỏi quan trọng về giá trị và ý nghĩa của những tác phẩm văn học. Chúng ta cần tiếp tục thảo luận và nghiên cứu để hiểu sâu hơn về những ý nghĩa tinh thần và văn học của hai nhà thơ này.
