Đời người có rất nhiều bài học từ triết lý Phật giáo, trong đó, khéo léo trong việc điều khiển lời nói và tâm hồn là quan trọng nhất. Việc này không chỉ giúp tránh những rắc rối trong cuộc sống mà còn giữ cho chúng ta luôn được ước vọng và phúc báo bên mình. Vấn đề này đặc biệt quan trọng khi chúng ta làm cha mẹ và con cái của chúng ta phải chịu đựng “ác nghiệp” từ những lời nói của chúng ta.
Nhiều bậc cha mẹ không biết rằng họ có thể “phù phép” con mình bằng những lời nói hàng ngày của mình. Một lời nói của cha mẹ có thể xây dựng hoặc hủy hoại sự phát triển và tương lai của con trẻ. Một ví dụ điển hình cho điều này là câu chuyện dưới đây.
Có một người phụ nữ thông minh và hiền lành. Bà có một cô con gái xinh đẹp mà bà luôn yêu thương và chiều chuộng. Một ngày, trở về sau một ngày làm việc mệt mỏi và căng thẳng, bà muốn được nghỉ ngơi một cách yên tĩnh. Nhưng con gái lại đang vui vẻ nhảy nhót và hát múa. Cô bé không biết mẹ mình đang trong tâm trạng như thế nào và chỉ đơn giản là sống trong thế giới riêng của mình.
Càng ngày con gái càng hào hứng, nhảy múa và hát lớn hơn. Cô bé muốn thể hiện niềm vui của mình cho mẹ thấy. Nhưng điều đó làm cho bà mẹ càng đau đầu hơn và bà mất kiểm soát. Trong cơn giận dữ, bà nhìn cô bé và nói: “Câm đi! Con hát dở quá. Con im đi giúp mẹ!”
Thực tế là lúc đó bà mẹ đã không thể chịu đựng tiếng ồn nữa, chứ không phải con gái bà hát không hay. Nhưng cô bé tin tưởng lời nói của mẹ mình và từ đó cô bé hình thành một thoả ước với bản thân. Từ đó, cuộc sống của cô bé đã thay đổi hoàn toàn.
Cô bé tin rằng mình phải kiềm chế cảm xúc của mình để được chấp nhận và yêu thương. Cô bé không còn hát nữa vì cô tin rằng giọng hát của mình kém và làm người nghe phiền. Cô bé trở nên nhút nhát khi đến trường và từ chối mọi lời mời hát. Điều kỳ lạ là cô bé cũng trở nên khó khăn trong việc nói chuyện với người khác.
Khi cô bé lớn lên, mặc dù giọng hát của cô bé rất tốt, nhưng cô bé không bao giờ hát nữa. Một lời nói “phù phép” vô hình đã biến thành một gông kiềm vô hình đối với cô bé. Và cái “phép lạ” này lại được tạo ra bởi chính bà mẹ – người yêu thương cô bé nhất.
Bà mẹ của cô bé không nhận ra những hậu quả mà bà đã gây ra bằng những lời nói vô ý. Bà không nhìn thấy rằng mình đã sử dụng một “phép thuật hắc ám” để yểm bùa lên con gái của mình. Bà không hiểu được sức mạnh của lời nói.
Câu chuyện trên chỉ là một ví dụ nhỏ trong cuộc sống hàng ngày. Chúng ta thường nghe ý kiến từ người khác và tiếp nhận nó. Nếu chúng ta đồng ý với những ý kiến đó và cho chúng trở thành “niềm tin” của chúng ta, thì không phải lúc nào những “niềm tin” đó cũng mang lại cho chúng ta sức mạnh. Thậm chí ngược lại, chúng có thể giết chết niềm hy vọng bên trong chúng ta.
Đừng ngụy biện bằng cách nói “Tôi rất thẳng thắn, có sao nói vậy” để làm tổn thương người khác. Lời nói là một yếu tố quan trọng trong cuộc sống. Ở Việt Nam, từ lâu lắm rồi, mọi người đã nhận thức về tầm quan trọng của lời nói. Chẳng hạn như tục ngữ có câu: “Lời nói chẳng mất tiền mua/ Lựa lời mà nói cho vừa lòng nhau”. Tuy nhiên, rất nhiều người khi dùng lời lẽ không hay để làm tổn thương người khác thì lại biện minh rằng: “Tôi rất thẳng thắn, có sao nói vậy”.
Theo giáo lý Phật giáo, trong mười cái nghiệp của con người, cái miệng chiếm một nửa. Dù có cả tài sản của một ngọn núi, nhưng cái miệng đã làm ăn hết. Phước đức dù vô tận gieo trồng qua nhiều đời, nhưng chỉ cần lời nói ác, chỉ trích và phê phán thì nó có thể tan biến trong chốc lát.
Có một câu chuyện trong giáo lý Phật giáo kể về một người giàu có tôn kính Phật giáo. Ông ta chuẩn bị một bữa ăn ngon và thành kính cúng Phật và các nhân sĩ Phật giáo. Sau khi nhận lễ, Phật dẫn dắt các tăng quay trở về tu viện. Khi đến một hồ nước, Phật và các tăng dừng chân nghỉ ngơi dưới một tán cây lớn. Bỗng nhiên, một con khỉ từ trên cây nhảy xuống và xin mượn chiếc bát trong tay Phật.
Sau khi nhận chiếc bát từ Phật, con khỉ nhanh chóng rời đi. Một lát sau, nó quay trở lại và tặng Phật một chiếc bát chứa đầy mật ong. Phật nhận bát mật ong và chia đều cho các tăng để khỉ có thể nhận được nhiều phúc báo hơn. Con khỉ thấy vậy, thích thú nhảy múa quanh Phật.
Một thời gian sau, con khỉ chết và được chuyển kiếp thành người, sinh ra trong gia đình của người giàu có này. Khi đứa trẻ được sinh ra, mọi bát đĩa trong nhà đều đựng đầy mật ong. Vợ của người giàu có lấy làm lạ và đặt tên cho đứa trẻ là Mật Thăng.
Thời gian trôi qua, Mật Thăng trưởng thành và quyết định tu thiền để tránh cuộc sống phiền não. Với tâm định cao, Mật Thăng nhanh chóng tu thành chính quả.
Một lần, khi đi du lịch cùng các Hoà thượng khác, mọi người đều khát khô cổ họng. Lúc đó, Mật Thăng tung chiếc bát của mình lên trời và chiếc bát đó chứa đầy nước mật ngọt ngào. Mật Thăng chia sẻ nước mật này cho các Hoà thượng khác để giải khát.
Một Hoà thượng hỏi Đức Phật: “Trước đây, Mật Thăng đã tu được phúc gì vậy? Tại sao mọi lúc mọi nơi, anh ấy đều có thể dễ dàng tìm thấy mật ong?”.
Đức Phật đáp: “Còn nhớ không, có một con khỉ đã mượn chiếc bát của tôi để lấy mật ong và dâng lên tôi và chúng tăng không? Vì tấm lòng thiện của con khỉ đó, nên khi nó chết, nó đã được chuyển kiếp thành người và vì lòng thành tâm của người đó, nên bây giờ anh ấy có thể dễ dàng tìm thấy mật ong”.
Nghe lời của Đức Phật, các Hoà thượng hiểu rằng chỉ vì một câu nói ác khẩu, đã gieo nên nghiệp chướng và quả báo sau này.
Khi giảng dạy về đạo lý, Phật từng đề cập đến 18 lời khuyên về cách ứng xử trong cuộc sống. Chúng ta cần nhớ và áp dụng chúng để mang lại niềm vui và ý nghĩa cho cuộc sống của chúng ta và người khác.
