Câu thơ là một phần quan trọng trong cấu trúc của một bài thơ. Trong thơ tứ tuyệt, câu thơ đóng vai trò quan trọng như một đơn vị nghệ thuật, mang ý nghĩa sâu sắc và làm nổi bật ý tưởng của tác giả.
Theo quan điểm của L.Timôphêep, câu thơ là đơn vị cơ bản của ngôn ngữ xúc cảm, là hình thức tổ chức ngôn ngữ để bộc lộ tính cách của người viết. Cấu trúc câu thơ cũng phản ánh phong cách của nhà thơ và thể hiện trên một thể loại nghệ thuật cụ thể.
Trong thơ tứ tuyệt hiện đại, câu thơ thường mang tính chất tự nhiên và linh hoạt, không phụ thuộc vào mô hình vần, câu thơ toàn vần bằng hay toàn vần trắc. Nhịp điệu của thơ tứ tuyệt thể hiện tâm hồn của nhà thơ.
Các câu thơ trong tứ tuyệt có thể mang ý nghĩa triết học, kết luận một vấn đề hoặc thể hiện một tình huống sâu sắc. Câu thơ tứ tuyệt xuất sắc thường có nghệ thuật hoàn hảo, ngôn từ tinh tế, và sử dụng ẩn dụ một cách khéo léo. Theo PGS Nguyễn Khắc Phi, câu thơ tứ tuyệt của thời Đường là những danh cú xuất sắc nhất, thậm chí trở thành các câu thành ngôn ngữ thông thường để thể hiện chân lý cuộc sống.
Mỗi bài thơ tứ tuyệt là một tác phẩm trọn vẹn, với cấu trúc 2/2 thường gặp nhất. Tuy nhiên, cấu trúc của thơ tứ tuyệt cũng rất đa dạng, có thể có các kiểu bài với câu thứ nhất độc lập. Các bài tứ tuyệt khác nhau có thể có các kiểu cấu trúc khác nhau như 1/1/1/1, 2/1/1, 1/1/2, 1/3, 3/1.
Mỗi câu trong tứ tuyệt có vai trò riêng biệt:
- Câu thứ nhất là câu khởi đầu hoặc phá vỡ, tạo ra “duyên cớ” để triển khai câu thơ và thường mang ý nghĩa sâu sắc.
- Câu thứ hai là câu thừa, tiếp nối ý của câu thứ nhất và hé lộ ý tưởng của tác giả.
- Câu thứ ba là câu chuyển, có vai trò quan trọng nhất trong chất lượng của bài thơ và có thể là câu tổng kết của cả bài.
- Câu thứ tư là câu hợp, là sự thể hiện cuối cùng của ý tưởng và thường có tính chất tuyên ngôn.
Mỗi câu thơ trong tứ tuyệt đóng góp vào cấu trúc tổng thể của bài thơ, tạo nên sự hoàn thiện và ấn tượng cho người đọc. Câu thơ tứ tuyệt có tính chất toàn diện và đa dạng, phản ánh tính cách của tác giả và sự khám phá tri thức, cảm xúc, và nhận thức về cuộc sống.
