Bài thơ sau đây của Thiền sư Mãn Giác (1052-1096) lấy cảm hứng từ mùa xuân và hoa mai để thể hiện triết lý tu hành và giác ngộ Phật giáo.
Một bậc cao tăng đức độ
Thiền sư Mãn Giác là một thiền sư nổi tiếng thời Lý, từng làm đến chức Trung thư ngoại lang dưới triều vua Lý Thánh Tông và Lý Nhân Tông. Ông cũng đóng vai trò là Chánh sứ trong đoàn sứ bộ Việt Nam đi sang Trung Quốc vào năm 1073 để báo tin vua Lý Thánh Tông mất.
Nguyễn Trường, hay còn gọi là Nguyễn Tường, được triều đình tôn làm Chánh sứ là vì ông có kiến thức rộng, được đào tạo trong các ngành Nho, Lão, và Phật giáo. Dù đã được vua Lý Nhân Tông rất quý mến, ông không chọn con đường trở thành một cận thần mà tự lựa chọn tu hành và học hỏi văn hóa Nho giáo và Phật giáo.
Triết lý của việc tu hành
Bài thơ của Thiền sư Mãn Giác được gọi là “Nhất chi mai” hoặc “Cáo tật thị chúng” và có sáu câu. Bài thơ này miêu tả cảnh vô thường của vạn vật và cuộc đời con người.
Theo thầy Thích Thanh Điện và TS. Phạm Thị Thanh Hương, bài thơ được mở đầu bằng việc đưa người đọc vào cảnh vô thường của thời gian và sự thay đổi. “Xuân qua trăm hoa rụng” và “Xuân tới trăm hoa cười” thể hiện sự thường trực của cuộc sống. Mỗi khi mùa xuân qua đi, những loài hoa sẽ rụng, và khi mùa xuân đến, chúng lại nở rộ. Điều đó là điều tự nhiên.
Tuy nhiên, bên cạnh sự vô thường đó, luôn tồn tại sự bất biến. “Trước mắt việc đi mãi” chỉ rằng tất cả vạn vật đều trải qua quá trình tồn tại và mất đi, theo quy luật luân hồi của sinh tử. Con người, khi trải qua gian truân của cuộc sống, sẽ mãi trở nên già yếu và cuối cùng là sinh tử.
Điều quan trọng là chúng ta không nên trôi lăn trong cuộc sống mà không biết mục tiêu và đích đến của mình. Chính vì vậy, bài thơ khẳng định: “Đừng tưởng xuân tàn hoa rụng hết/ Đêm qua sân trước nở nhành mai”. Cành mai biểu trưng cho tâm hồn cao thượng và quan trọng của người quân tử. Khi mùa xuân tới, cành mai sẽ nảy chồi và nở hoa, và khi mùa xuân qua đi, hoa sẽ rụng, nhưng cành mai sẽ tiếp tục nảy chồi và nở hoa.
Bài thơ này mang hai thông điệp chính. Thứ nhất là nhấn mạnh sự vô thường và thể hiện sự vô thường qua sự chuyển động của thiên nhiên và cuộc sống con người. Thứ hai là bên cạnh sự vô thường, luôn tồn tại một sự bất biến không đến, không đi, và không mất. Đó là nơi mà ta có thể tìm thấy sự yên bình và an lạc trong cuộc sống.
Bài thơ của Thiền sư Mãn Giác đã truyền tải thành công những thông điệp này trong suốt hơn 900 năm qua và vẫn tiếp tục làm cho chúng ta suy ngẫm.<![endif]>
