Triều Nguyễn từng là triều đại phong kiến cuối cùng của Việt Nam, kéo dài gần 400 năm và để lại nhiều di tích lịch sử văn hóa vô cùng quý giá. Thành phố cố đô Huế là một trong những di tích có giá trị lớn nhất của triều đại này, với các công trình kiến trúc đặc sắc như thành quách, dinh thự, lăng tẩm, và đàn miếu. Kiến trúc của thành phố Huế thể hiện phong cách riêng của Việt Nam trong thế kỷ XIX và đã được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa nhân loại. Ngoài ra, triều đại Nguyễn còn để lại cho chúng ta một kho báu vật, phản ánh tinh thần và thời đại rực rỡ trên nhiều tác phẩm nghệ thuật và bảo vật.
Mục lục
Cành vàng lá ngọc là một trong những thú chơi xa hoa của những người giàu có, quyền quý và tinh tế trong thời đại quân chủ. Những người có đủ điều kiện mới có thể sắm và tận hưởng sự tuyệt vời của những báu vật này. Cành vàng lá ngọc trong bộ sưu tập Bảo tàng Lịch sử Việt Nam là những đồ trang trí được sử dụng trong hoàng cung của các vị vua triều Nguyễn. Dù không ghi ngày tháng sản xuất hay chủ nhân như nhiều bảo vật khác, nhưng chúng vẫn là minh chứng sống cho cuộc sống xa hoa của vua quan nhà Nguyễn và chế độ phong kiến đó.
Cành Vàng Lá Ngọc Quả Phật Thủ
Đúng như cái tên, thân và cành của cây được chế tác từ vàng và bên trong rỗng. Trên thân cây, các chi tiết được mô phỏng với nhiều màu sắc, giống như một cây cổ thụ. Các mấu trên cây được gắn đá với đủ màu sắc và kích cỡ khác nhau. Lá được làm bằng ngọc màu xanh lục, nhưng toàn bộ 100 chiếc lá đều rời khỏi thân cây. Quả cũng được làm bằng ngọc màu xanh lục, và một số quả chín màu vàng, hình dáng giống quả phật thủ. Cành được gắn nhiều bông hoa bằng bạch ngọc ba cánh, bốn cánh hoặc năm cánh, với nhụy hoa được chế tác cầu kỳ từ sợi vàng. Những viên ngọc trai nhỏ nằm giữa nhụy hoa tăng thêm vẻ đẹp lung linh và huyền ảo. Các chi tiết hiện đang lẫn lộn vì chưa được tu sửa phục hồi.
Khi nghiên cứu, các nhà phục chế tạm thời ghép các chi tiết vào và quan sát giống như một cây bonsai với nhiều lá, hoa, và quả. Chiều cao của chậu cây tính cả bệ là 67cm, chiều cao của bệ là 5,6cm. Bệ chia làm hai cấp, mỗi cấp dày 2,8cm. Cây có đường kính to nhất ở phần gốc là 10cm, đường kính ở ngọn là 5cm. Tất cả các chi tiết đều được chế tác riêng biệt và được gắn kết với nhau bằng nhiều hình thức khác nhau. Nghệ nhân gắn cuống lá vào cành thông qua một lỗ nhỏ ở cuối cuống và rồi xỏ một chùm sợi đồng và vặn xoắn vào đầu cành rỗng. Những quả ngọc được khoan lỗ trên cuống và cắm vào đầu cành cây. Những bông hoa được khoan lỗ trên cuống cánh, được xỏ một chùm dây đồng nhỏ và quấn quanh cuống nhụy hoa, sau đó nhét vào đầu cành rỗng, giống như lá.
Cành Vàng Quả Nho
Đây là một dạng cành vàng lá ngọc mô phỏng theo dáng cành nho. Cành nho được làm bằng vàng và bên trong rỗng. Cành vàng này không tuân thủ quy luật, mà lá nho cũng được làm bằng vàng lá dát mỏng. Quả nho được chế tác từ ngọc màu xanh lục. Các quả nho được khoan lỗ và xâu qua các cành nhỏ, sau đó chốt trên và chốt dưới bằng các hoa vàng để tạo thành núm và đài quả rất cầu kỳ.
Cành San Hô Quả Ngọc Trai
Đây là một loại trò chơi khác, với cành được làm bằng hai cành san hô màu hồng và trắng. Trên một cành san hô còn nối một đoạn bằng vàng và 5 bông hoa được kết bằng sợi vàng, nhụy bằng ngọc trai. Ngoài ra, còn có một số đoạn cành bằng vàng chưa được nghiên cứu để ghép vào vị trí và một số chi tiết khác như hạt ngọc trai và nhiều viên đá thô cất giữ trong túi.
Cành Trúc Vàng
Sau quá trình khảo sát ban đầu, chúng tôi cho rằng thân chính của cây trúc được chế tác từ một khúc xương hóa thạch. Các cành và nhánh nhỏ được tạo từ sợi vàng xoắn lại. Lá trúc được làm bằng vàng lá dát mỏng. Hiện vẫn còn một cành với ba nhánh tương đối nguyên vẹn, có nhiều lá trúc bằng vàng và một số cành vàng khác bị rời khỏi vị trí.
Một Di Sản Vương Giả
Rất tiếc là bốn bảo vật này chưa được phục chế để trưng bày cho công chúng thưởng ngoạn. Nhiều chi tiết đã bị thất lạc hoặc rơi rụng khỏi vị trí. Vàng được sử dụng làm thân cây hay lá chủ yếu là vàng tám tuổi, trong khi ngọc để chế tác lá và quả có thể là ngọc Trung Quốc hoặc ngọc Miến Điện. Những báu vật này đã được các nghệ nhân cung đình xưa tạo ra với sự tinh tế và công phu.
Bộ sưu tập “Báu vật hoàng cung” là một minh chứng cho cuộc sống vương giả của vua quan nhà Nguyễn – chế độ quân chủ phong kiến cuối cùng ở Việt Nam. Nhờ nó, chúng ta có thể hiểu rõ hơn về cuộc sống xa hoa của vua chúa, quan lại thời phong kiến. Mặc dù ít người có cơ hội nhìn thấy những báu vật này trực tiếp, nhưng những cành vàng lá ngọc trong bộ sưu tập Bảo tàng Lịch sử Việt Nam vẫn là một phần quan trọng của hành trang lịch sử và văn hóa của dân tộc.
