Việt Nam – một đất nước nhiệt đới với sự đa dạng sinh học phong phú, đã ưu ái ban tặng cho chúng ta những loài rắn độc và rắn vô hại đặc biệt. Trên mảnh đất này, chúng ta có cơ hội được chiêm ngưỡng những sinh vật bò sát độc đáo và thú vị như rắn hổ mang và rắn lục đuôi đỏ. Tuy nhiên, rắn cũng mang theo nguy cơ tiềm ẩn cho con người do độc tố hiểm họa chúng chứa đựng. Điều khiến chúng ta khó khăn là không biết phân biệt rắn độc và rắn không độc khi chúng xuất hiện trong khu vực của chúng ta. Hãy cùng tìm hiểu về một số loài rắn độc và rắn vô hại phổ biến nhất ở Việt Nam.
Mục lục
Tổng quan về rắn
Rắn là một nhóm động vật bò sát không chân, có hình dạng tròn dài và thân hình trơn tru. Rắn thuộc phân bộ Serpentes, giống như các loài bò sát khác, chúng có xương sống, màng ối và có thể di chuyển ở nhiều môi trường khác nhau. Rắn thường có cấu trúc cơ thể thon nhẹ và cơ quan được bố trí một cách tối ưu để phù hợp với cấu trúc hình dạng của chúng. Một số loài rắn có độc và sử dụng nọc độc để săn mồi hoặc tự vệ, trong khi đó có những loài vô hại không có độc.
Tính cách của rắn
- Thời gian hoạt động: Có rắn hoạt động ban ngày, có loài hoạt động ban đêm và còn có loài hoạt động cả ngày lẫn đêm.
- Nơi sống: Rắn chủ yếu sinh sống trong rừng núi, nơi môi trường tự nhiên thuận lợi và ít bị ảnh hưởng bởi con người.
- Đặc điểm ăn: Rắn có khả năng nuốt mồi lớn hơn kích thước của chúng, do có cấu trúc hàm linh động cho phép chúng mở miệng rộng hơn và nuốt chửng con mồi.
- Sinh sản: Hầu hết các loài rắn không làm tổ, mà thay vào đó chúng chọn những nơi yên tĩnh và an toàn để đẻ trứng.
- Lột xác: Rắn thường lột xác để tăng trưởng. Tốc độ lột xác phụ thuộc vào tuổi tác, tình trạng sức khỏe và môi trường sống của chúng.
- Sử dụng nước: Rắn thường uống nước trong mùa hoạt động, đặc biệt vào những ngày nắng nóng.
- Sinh sản và tìm kiếm thức ăn: Rắn thường hoạt động sau thời gian ngủ đông để tìm thức ăn và đối tác để giao phối.
- Tự vệ: Rắn rất nhạy cảm với những chấn động từ đất thông qua cơ thể chúng.
Loài rắn độc thường gặp ở Việt Nam
1. Rắn lục sừng
- Tên khoa học: Trimeresurus Cornutus
- Kích thước: Khoảng 50cm
- Đặc điểm: Đầu hình tam giác, phần trên đầu có vảy nhỏ phát triển thành sừng.
- Độc tố: Nọc độc của loài này được xếp vào top những loài rắn độc nhất ở Việt Nam.
2. Rắn lục đuôi đỏ
- Tên khoa học: Trimeresurus Albolabris
- Đặc điểm: Mình xanh, đuôi màu nâu đỏ, đầu hình tam giác, đồng tử dọc.
- Kích thước: Con đực dài khoảng 600mm, con cái dài 810mm.
- Độc tố: Nọc độc của loài này gây nguy hiểm cho con người.
3. Rắn lục đầu bạc
- Tên khoa học: Azemiops Feae
- Đặc điểm: Thân dài khoảng 80cm, đầu hơi dẹp.
- Môi trường sống: Cao Bằng, Vĩnh Phú, Lạng Sơn.
4. Rắn lục Von Gen
- Tên khoa học: Viridovipera Vogeli
- Đặc điểm: Đỉnh đầu và thân màu xanh lục, phần bụng màu nhạt hơn.
- Độc tố: Nọc độc của loài này rất mạnh.
5. Rắn lục Trùng Khánh
- Tên khoa học: Protobothrops Trungkhanhensis
- Đặc điểm: Dài khoảng 70cm, nhỏ hơn so với các loài khác trong chi Protobothrops.
- Môi trường sống: Các khu rừng núi đá vôi nhiệt đới.
Các loài rắn hổ mang phổ biến ở Việt Nam
Rắn hổ mang là một họ rắn nguy hiểm, và Việt Nam có nhiều loài rắn hổ mang phổ biến, gồm cả loài độc và không độc. Chúng thường ẩn nấp trong hang đá, ruộng đồng, vườn tược, bờ đê, gò đống và dưới gốc cây. Dưới đây là một số loài rắn hổ mang phổ biến ở Việt Nam mà chúng ta nên biết:
1. Rắn hổ mang đất
- Tên khoa học: Naja Kaouthia
- Đặc điểm: Đầu hình tam giác, cấu trúc ngoại hình giống như kính mắt hổ.
- Độc tố: Nọc độc của loài này có thể làm chết con mồi.
2. Rắn hổ mang chúa
- Tên khoa học: Ophiophagus hannah
- Đặc điểm: Đầu và mang màu đen, phần bụng dưới màu trắng vàng.
- Độc tố: Nọc độc của loài này có tác động mạnh lên hệ thần kinh, gây nguy hiểm đến tính mạng con người.
3. Rắn cạp nong
- Đặc điểm: Thân hình lớn, có màu đỏ và nhiều vạch ngang màu vàng nhạt.
- Độc tố: Nọc độc của loài này có thể làm tê liệt hệ thần kinh.
4. Rắn hổ mang cạp nia
- Tên khoa học: Naja Naja
- Đặc điểm: Thân dài khoảng 1m.
- Độc tố: Nọc độc của loài này gây tử vong nếu không được cấp cứu kịp thời.
5. Rắn biển
- Tên khoa học: Hydrophiinae
- Đặc điểm: Thân dẹp, sống trong môi trường biển.
- Độc tố: Nọc độc của loài này có độc tố cao.
Các loài rắn không có độc phổ biến tại Việt Nam
1. Rắn hổ trâu
- Đặc điểm: Kích thước trung bình từ 1,5m đến 1,95m.
- Môi trường sống: Nhiều nơi trên thế giới, đặc biệt ở Nam Á và Đông Nam Á.
2. Rắn ri cá
- Đặc điểm: Kích thước lớn, có vảy gồ.
- Môi trường sống: Ao bèo, không có độc và không gây hại cho con người.
3. Rắn ri voi
- Đặc điểm: Lớn, cân nặng có thể tới 7 – 8kg, không có độc.
4. Rắn ráo
- Môi trường sống: Bờ ruộng, vách đá, ven rừng.
- Tuổi thọ trung bình: 15 năm.
5. Rắn nước
- Đặc điểm: Kích thước trung bình từ 60 – 150cm, có thể sử dụng làm thực phẩm hoặc nuôi kiểng.
Khi gặp phải rắn trong nhà, vườn hay ngoài đồng cỏ, chúng ta cần bình tĩnh và nhẹ nhàng để tránh gây kích động cho chúng. Hầu hết các loài rắn thường không tấn công con người, chúng chỉ sử dụng nọc độc khi cảm thấy mình bị đe dọa. Hãy trang bị cho mình những kiến thức cần thiết để phân biệt rắn độc và rắn không độc để an toàn khi gặp phải chúng.